Wyrokiem z 27 marca 2025 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, którym uwzględniono apelację powódki w sprawie o zapłatę. Przedmiotem sporu między stronami były pożytki cywilne, które pozwany pobierał z tytułu najmu rzeczy stanowiącej przedmiot współwłasności pozwanego oraz powódki i jej ówczesnego męża.
Źródłem sporu między stronami było zawarcie przez męża powódki, z którym pozostawała ona wówczas w ustroju wspólności ustawowej, umowy o podział rzeczy do korzystania (quoad usum) z pozwanym, czyli drugim spośród współwłaścicieli. Zgodnie z porozumieniem wspólną nieruchomość (prawo użytkowania wieczystego zabudowanej nieruchomości) podzielono na dwie części, przy czym wszystkie pożytki z jednej z tych części miały przypadać pozwanemu. Powódka nie wiedziała o zawarciu tego porozumienia i nie wyraziła na nie zgody. Pozwany tę część nieruchomości, która przypadała mu zgodnie z umową, wynajmował innemu podmiotowi i pobierał z tego tytułu czynsz. Przedmiotem sporu była zapłata przez pozwanego na rzecz powódki odpowiedniej części pobranego czynszu, przypadającej na powódkę jako współwłaścicielkę nieruchomości.
Sąd drugiej instancji ocenił, że umowa o podział rzeczy do korzystania nie wiązała powódki, wobec czego miała ona do pozwanego, który pobrał czynsz najmu nieruchomości, roszczenie o zwrot części pożytków przypadających na powódkę jako współwłaścicielkę.
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną pozwanego. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że w sprawie należało rozważyć z jednej strony relacje majątkowe między małżonkami, a z drugiej – stosunki między współuprawnionymi do tej samej rzeczy.
Odnośnie do pierwszego ze wspomnianych aspektów oceny prawnej wskazano, że zgodnie z art. 36 § 2 zd. 1 k.r.o. mąż powódki mógł samodzielnie zawrzeć umowę o podział rzeczy do korzystania, jednak wyłącznie przy zachowaniu wymagań z art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o. Zawarta przez niego umowa prowadziła bowiem do oddania (części) nieruchomości do używania i pobierania z niej pożytków. Bez znaczenia dla oceny tej kwestii pozostaje art. 36 § 3 k.r.o., gdyż przepis ten nie modyfikuje zakresu czynności, które wymagają zgody współmałżonka, lecz wprowadza jedynie modyfikację zasad zarządu wynikających z art. 36 § 2 zd. 1 k.r.o. W konsekwencji, wobec tego, że powódka – po uzyskaniu informacji o zawarcie przez męża spornej umowy – odmówiła wyrażenia zgody na dokonanie tej czynności prawnej, umowa, pierwotnie dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej, stała się nieważna.
Odnośnie do kwestii relacji między współwłaścicielami wskazano z kolei, że do zawarcia umowy o podział rzeczy do korzystania konieczna jest jednomyślność współwłaścicieli. Ustawowy model posiadania rzeczy i korzystania z niej, uregulowany w art. 206 k.c., jest bowiem taki, że każdy ze współwłaścicieli rzeczy jest uprawniony do jej współposiadania i współkorzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Rzecz jest zatem przedmiotem współposiadania i korzystania – jako całość, a nie stosownie do wielkości udziałów. Odejście od modelu przyjętego w art. 206 k.c. wpływa na sytuację „każdego ze współwłaścicieli" w relacji do współwłaścicieli „pozostałych", wobec czego wymaga jednomyślności współuprawnionych.
Wyrok SN z dnia 27 marca 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt II CSKP 329/23)