W dniu 7 maja 2025 r. Sąd Najwyższy rozpoznał 3 skargi pełnomocników wyborczych komitetów wyborczych kandydatów na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej: Magdaleny Biejat, Marka Jakubiaka oraz Karola Nawrockiego na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej nr 165/2025 z dnia 23 kwietnia 2025 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w obwodach głosowania utworzonych w kraju w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych na dzień 18 maja 2025 r. (Wytyczne).
Sąd Najwyższy uznał za zasadne zarzuty sformułowane wobec pkt. 17 Wytycznych, dotyczącego możliwości legitymowania się obserwatorów społecznych odwzorowaniem cyfrowym (skanu) zaświadczenia opatrzonego własnoręcznym podpisem. Sąd Najwyższy wskazał, że rozwiązanie takie może sprzyjać wystąpieniu potencjalnych naruszeń w postaci nieautoryzowanego udziału w procesie wyborczym osób jedynie podających się za obserwatorów społecznych. Wskazana forma nie daje bowiem gwarancji autentyczności zawartych w niej danych i może prowadzić do manipulacji w zakresie treści zaświadczania oraz do nadużyć w postaci uczestnictwa w charakterze obserwatora społecznego osób nieuprawnionych. W konsekwencji skutkować może to nadużyciami popełnianymi pod pretekstem kontroli społecznej nad wyborami, jak również potencjalnie innymi naruszeniami, polegającymi m.in. na dopuszczeniu do nieograniczonego dostępu do lokalu wyborczego osób nieuprawnionych. Sąd Najwyższy wskazał, że pomimo iż nie można całkowicie wyeliminować ryzyka podawania się za osobę pełniącą funkcję obserwatora społecznego, to przyjęte Wytyczne nie powinny takiego niebezpieczeństwa zwiększać.
Za zasadny uznano również zarzut dotyczący pkt. 43 ppkt. 1 Wytycznych ze względu na to, że nie zostały w nim zawarte szczegółowe wskazówki dotyczące weryfikacji danych elektronicznego mDowodu wyborcy w aplikacji mObywatel, zabezpieczeń wizualnych oraz poprawność funkcjonowania usługi pozwalającej na obsługę tego dokumentu, które konieczne są dla zapewnienia możliwości potwierdzenia przez Komisję, że wyświetlane na ekranie urządzenia dane wyborcy są wiarygodne, bezpieczne i aktualne. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że konieczność doprecyzowania Wytycznych w tym zakresie została dostrzeżona przez samą PKW już po wydaniu Wytycznych. Zamiast jednak dokonać zmiany Wytycznych, poprzez ich uzupełnienie w tym zakresie, PKW poprzestała na sformułowaniu pisma zaadresowanego do Przewodniczących Okręgowych Komisji Wyborczych, z prośbą o przekazywanie informacji w nim zawartych podczas szkoleń obwodowym komisjom wyborczym. Działanie to, z jednej strony potwierdza deficyt samych Wytycznych w tym zakresie, z drugiej zaś – poprzez nadanie im formy pisma – stanowi ominięcie prawem wymaganej formy uchwały, a w ostatecznym rezultacie pozbawia podmioty uprawnione możliwości złożenia skargi w trybie art. 161 a § 1 zd. 1 k.wyb., gdyby ich treść budziła wątpliwości.
Za niezasadny uznano postulat dotyczący uzupełnienia pkt. 45 ppkt. 1 Wytycznych o przyznanie członkom obwodowych komisji wyborczych uprawnienia w zakresie weryfikacji autentyczności zaświadczeń o prawie do głosowania poprzez bezpośrednie sprawdzenie danych w Centralnym Rejestrze Wyborców. Sąd Najwyższy podkreślił, że w art. 18 § 8 k.wyb. wymieniony został zamknięty katalog podmiotów, które posiadają dostęp do Centralnego Rejestru Wyborców. Nie istnieją podstawy do tego, aby w ramach Wytycznych doprowadzić do rozszerzenia listy uprawnionych podmiotów, dodając do niej członków obwodowych komisji wyborczych. Wytyczne nie mogą bowiem wykraczać poza ustawowe ograniczenia w dostępie do danych osobowych wyborców.
Niezasadne okazały się zarzuty dotyczące pkt. 93-95 Wytycznych kwestionujące dopuszczalność głosowania przez osoby, które przybyły do lokalu wyborczego przed godziną 21:00, jednakże z uwagi na warunki lokalowe ustawiły się przed nim w kolejce. Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, głosowanie po godz. 21.00 przez osoby, które przybyły do lokalu wyborczego przed godziną zakończenia głosowania, nie stanowi naruszenia ciszy wyborczej. Wyborcy ci mogą bowiem zrealizować swoje czynne prawo wyborcze wprost na podstawie art. 39 § 4 k.wyb., a obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek umożliwić im realizację ich praw konstytucyjnych. Zdaniem Sądu Najwyższego, odmienna praktyka stanowiłaby naruszenie czynnego prawa wyborczego, wynikającego z art. 62 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyborca nie może ponosić bowiem negatywnych konsekwencji niedostosowania lokalu wyborczego do zmieszczenia w nim większej liczby wyborców. To na państwie i jego organach spoczywa obowiązek należytego zorganizowania wyborów – począwszy od podjęcia stosownych przygotowań, skończywszy na ustaleniu wyników głosowania. Zaniedbania organizacyjne we wskazanej materii nie mogą przekładać się na ograniczenia w wykonywaniu prawa wyborczego, które nie jest zawinione przez samego wyborcę.
W powyższym kontekście Sąd Najwyższy podkreślił jednocześnie, że dostrzega zagrożenia związane m.in. z oddziaływaniem na osoby oczekujące w kolejce przed lokalem wyborczym mogące przybrać formę bezprawnego wpływu na wyborców, którzy nie oddali jeszcze głosu. Nie zmienia to jednak faktu, że przeciwdziałanie tego typu praktykom należy do kompetencji członków obwodowych komisji wyborczych. Ich obowiązkiem jest zagwarantowanie nie tylko niedopuszczania do dołączania do kolejki osób, które nie przybyły do lokalu wyborczego przed godziną 21:00, ale również zapewnienie – analogicznie jak podczas trwania głosowania (od 7:00 do 21:00), że osoby trzecie nie będą ingerowały w sposób bezprawny w przebieg głosowania tych, którzy dopiero oddadzą swój głos. Kwestia ta pozostaje jednak niezależna od samej dopuszczalności głosowania po godzinie 21:00 osób, które stawiły się celem oddania głosu w wyborach przed tą godziną – w zakresie, w jakim reguluje to przepis art. 39 § 4 k.wyb. Samo brzmienie pkt. 93-95 Wytycznych nie budzi jednak w tym względzie zastrzeżeń.
Sąd Najwyższy za niezasadne uznał zarzuty dotyczące zaskarżonej uchwały w zakresie w jakim uniemożliwia ona obwodowym komisjom wyborczym uwzględnianie podpisanych elektronicznie zaświadczeń wystawianych mężom zaufania oraz obserwatorom społecznym. W ocenie Sądu Najwyższego, przepisy k.wyb. precyzyjnie regulują sytuacje, w których dopuszczalne jest: opatrzenie dokumentu w postaci „elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji" (art. 19 § 7, art. 19a § 5, art. 19a § 8, art. 22 § 2, art. 28 § 4, art. 36 § 5, art. 36 § 7, art. 53b § 2 k.wyb.). Wynika z tego zatem jednoznacznie, że tam gdzie racjonalny ustawodawca przesądził o możliwości stosowania podpisu elektronicznego, wyraźnie wskazał to w konkretnych przepisach k.wyb.
Postanowienie SN z dnia 7 maja 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I NSW 18/25)
Postanowienie SN z dnia 7 maja 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I NSW 19/25)
Postanowienie SN z dnia 7 maja 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I NSW 20/25)