Sąd Najwyższy wskazał, że sprawa wywołana odwołaniem od wytyku judykacyjnego jest sprawą z zakresu prawa publicznego rozpoznawaną według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
W postanowieniu z 23 marca 2021 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił charakter prawny sprawy z odwołania od tzw. wytyku judykacyjnego (orzeczniczego). Sąd Najwyższy wskazał, że:
1. Sprawa wywołana odwołaniem od wytyku judykacyjnego jest sprawą pomiędzy organami państwa, a zatem jest to inna sprawa z zakresu prawa publicznego, o której stanowi art. 26 § 1 u.SN.
2. Właściwą do rozpoznania odwołań od wytyków orzeczniczych w Sądzie Najwyższym jest Izba właściwa dla rozpoznawania spraw z zakresu prawa publicznego.
3. Właściwymi przepisami proceduralnymi do rozpoznawania odwołań od postanowień sądu w przedmiocie wytyku judykacyjnego są przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zażaleniowym.
Zgodnie z art. 40 § 1 p.u.s.p., sąd apelacyjny lub sąd okręgowy jako sąd odwoławczy, w razie stwierdzenia przy rozpoznawaniu sprawy oczywistej obrazy przepisów, niezależnie od innych uprawnień, wytyka uchybienie właściwemu sądowi. Przed wytknięciem uchybienia poucza się sędziego, asesora sądowego wchodzących w skład sądu orzekającego w I instancji o możliwości złożenia na piśmie wyjaśnień w terminie siedmiu dni. W myśl art. 40 § 2a p.u.s.p., sędzia lub asesor sądowy wchodzący w skład sądu orzekającego w I instancji, któremu wytknięto uchybienie, może wnieść w terminie czternastu dni od dnia doręczenia postanowienia zawierającego wytknięcie uchybienia, odwołanie od tego postanowienia do Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że wytyk judykacyjny stanowi formę pośrednią pomiędzy nadzorem orzeczniczym a administracyjnym, nie będąc środkiem postępowania dyscyplinarnego.
Wytyk orzeczniczy, o którym stanowi art. 40 § 1 p.u.s.p. (podobnie jak wytyk z art. 97 § 1 u.SN) ma charakter pouczający i uświadamiający oczywistą obrazę prawa. Związany jest z podstawową sferą służby sędziowskiej – orzekaniem i służy przede wszystkim kształtowaniu prawidłowego orzecznictwa. W związku z tym, sprawa wywołana odwołaniem od takiego wytyku judykacyjnego jest sprawą pomiędzy organami państwa, a zatem jest to inna sprawa z zakresu prawa publicznego, o której stanowi art. 26 § 1 u.SN.
Ustawa nie określa, jakie przepisy proceduralne mają zastosowanie w sprawie z odwołania od wytyku ani też nie określa właściwości Izby w Sądzie Najwyższym. Jest to kwestia pochodna w stosunku do charakteru prawnego wytyku i sprawy wywołanej odwołaniem od niego. W wyroku z 15 stycznia 2009 r. (K 45/07) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w postępowaniu takim „nie mają (...) zastosowania przepisy rządzące postępowaniem w sprawie, w związku z którą doszło do wytknięcia, ponieważ kwestia wytknięcia nie należy do postępowania w sprawie”.
Również w ocenie Sądu Najwyższego, art. 40 § 2b p.u.s.p. nie stanowi dostatecznej podstawy do stwierdzenia, że w postępowaniu z odwołania od wytyku należy stosować dwie procedury (tj. karną lub cywilną), w zależności od rodzaju sprawy. Co do zasady, charakter sprawy podlegającej rozpoznaniu przez sąd, przesądza o wyborze odpowiednich dla niej przepisów proceduralnych, tj. przepisów o postępowaniu cywilnym dla sprawy cywilnej oraz przepisów o postępowaniu karnym dla sprawy karnej. Z oczywistych przyczyn zasada ta nie może jednak znaleźć zastosowania do spraw z zakresu prawa publicznego, ponieważ w obowiązującym porządku prawnym nie ma usystematyzowanego, jednolitego zespołu przepisów regulujących rozpoznawanie spraw takiego rodzaju.
Ustawodawca nie wprowadził przepisów przewidujących stosowanie Kodeksu postępowania cywilnego w sprawach z odwołania od wytyku judykacyjnego. Sprawy tego rodzaju nie są sprawami cywilnymi, nie tylko w znaczeniu materialnym, ale również formalnym. Nie ulega jednak wątpliwości, że mają charakter sprawy w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. W sprawach, które nie są sprawami cywilnymi, sądowoadministracyjnymi lub karnymi, a podlegają rozpoznaniu przez sąd, należy stosować przepisy regulujące postępowanie cywilne.
W świetle powyższego, Sąd Najwyższy uznał, że właściwymi przepisami proceduralnymi do rozpoznawania odwołań od postanowień sądu w przedmiocie wytyku judykacyjnego są przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zażaleniowym.
W aktualnym stanie prawnym sprawy z zakresu prawa publicznego, w których właściwy jest Sąd Najwyższy są we właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, chyba, że zostały wyraźnie wyłączone z jej kompetencji przez ustawę.
Postanowienie SN z dnia 24 marca 2021 r. (sygn. akt I NO 88/20)