Trzyosobowa delegacja Sądu Najwyższego brała udział w konferencji
Wyzwania dla sądownictwa XXI wieku zorganizowanej przez węgierski Państwowy Uniwersytet Służby Publicznej (Ludovika), która miała miejsce w Budapeszcie 28 września br.
Wydarzenie pod auspicjami węgierskiego Sądu Najwyższego i Sądu Konstytucyjnego zgromadziło licznych przedstawicieli europejskiego sądownictwa i świata akademickiego, w tym prezesów sądów najwyższych wszystkich czterech państw Grupy Wyszehradzkiej, sędziego Sądu UE oraz wysokiego przedstawiciela Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Pierwszą sesję dyskusyjną otworzyło wystąpienie Pierwszego Prezesa SN dr hab. Małgorzaty Manowskiej, która podjęła temat:
ETPCz i jego uprawnienia do stosowania środków tymczasowych a tekst Konwencji - Jak to się zaczęło, jak (i dokąd) zmierza? Prezes Manowska zwróciła uwagę na brak podstaw konwencyjnych dla stosowania środków tymczasowych oraz zwróciła uwagę na niepokojącą tendencję, do wydawania tych środków – nie, tak jak początkowo – w sytuacji zagrożenia życia lub zagrożenia torturami, ale w sprawach toczących się przykładowo o zapłatę, a zatem takich, w których nie sposób mówić o poważnym niebezpieczeństwie trwałej i nieodwracalnej straty, a dodatkowo, w których nie zakończyło się postępowanie przed organami krajowymi. Prezes Manowska wskazała w związku z tym na poważne niebezpieczeństwo naruszenia zasady niezawisłości sędziowskiej przez nową praktykę Trybunału, jak również wskazała na konieczność traktatowego uregulowania możliwości i warunków stosowania środków tymczasowych przez ETPCz, w drodze protokołu dodatkowego do Konwencji. „W przeciwnym razie, doniosłość Europejskiej Konwencji Praw Człowieka będzie ulegać atrofii czyniąc z niej jedynie przyczynek legitymizujący sędziowską samowolę pozostającą poza wszelką demokratyczną kontrolą” – zakończyła swoje wystąpienie prof. Manowska.
Wątek europejski kontynuowała w następnej sesji dr hab. Joanna Lemańska, Prezes SN kierująca pracą Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Wskazała, w jaki sposób napięcia istniejące między państwami członkowskimi oraz UE przyczyniają się do pozatraktatowego rozszerzenia kompetencji organów UE oraz pozaustawowe poszerzanie kompetencji organów krajowych. Jak zauważyła Prezes Lemańska, „trudno zaprzeczyć, że orzecznictwo TSUE w sprawach polskich przypisało sądom krajowym całkowicie nowe kompetencje, których prawo polskie w znakomitej większości im nie przyznawało. Dość powiedzieć, że powołując się na orzecznictwo TSUE sądy krajowe czują się władne odmówić stosowania ustaw”. W efekcie – tłumaczyła Prezes Lemańska – „mocą własnej praktyki orzeczniczej Trybunał Sprawiedliwości wywalczył sobie silniejszą pozycję w systemie prawnym UE, niż wynika to z traktatów”.
Z kolei w sesji poświęconej zagadnieniom globalnym zabrał głos dr hab. Aleksander Stępkowski, sędzia i Rzecznik Prasowy Sądu Najwyższego, który omawiał głośne orzeczenia ETPCz dotyczące sędziów polskiego Sądu Najwyższego. Analizując sposób, w jakich w orzeczeniach tych przeprowadzono test wprowadzony przez Wielką Izbę ETPCz w sprawie
Guðmundur Astradson vs. Islandia prelegent argumentował, że wspomniane orzeczenia w sprawie polskich sędziów rozstrzygnięto w oparciu o typowy „oczywisty błąd oceny” (erreur manifest d'appreciation). Ten oczywisty błąd – jak tłumaczył – polega na oparciu rozstrzygnięcia Trybunału o normę, która nigdy nie istniała w polskim porządku konstytucyjnym i zignorowaniu szeregu rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, które o tym wyraźnie świadczą. Zamiast tego, oparto się na odosobnionym i pozbawionym uzasadnienia stwierdzeniu TK z 2007 r., które nie stanowiąc podstawy rozstrzygnięcia w sprawie, w której padło, nie może być uznane za wyraz obowiązywania krajowej normy konstytucyjnej.
