23 października 2025 roku w Sądzie Najwyższym odbyła się konferencja naukowa poświęcona zbrodniom sądowym okresu PRL „Wymiar niesprawiedliwości – sądownictwo okresu demokracji ludowej. Doświadczenia lat 1945–1989". Konferencja została zorganizowana przez Sąd Najwyższy we współpracy z Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL.
Otwierając konferencję Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego dr hab. Małgorzata Manowska zwróciła uwagę na istotną rolę, jaką w wymiarze sprawiedliwości pełni sędzia jako człowiek: „To od człowieka – od jego indywidualnego podejścia do rzeczywistości, od jego postawy etycznej i moralnej, od wartości, którym hołduje, uzależnione jest to, czy wymiar sprawiedliwości jest sprawiedliwy, czy niesprawiedliwy".
Celem konferencji było m.in. przybliżenie sylwetek sędziów-zbrodniarzy z okresu komunizmu, którzy, jak podkreśliła I Prezes Sądu Najwyższego, mając wielką władzę przyklaskiwali złu i wymierzali niesprawiedliwość, skazując na śmierć wielu polskich bohaterów.
„Bardzo przykre jest to, że ci ludzie w większości nie ponieśli żadnej odpowiedzialności, a ofiary tych zbrodni sądowych czekały wiele lat na rehabilitację, na ujawnienie prawdy" – mówiła podczas wystąpienia Pierwsza Prezesa Sądu Najwyższego dr hab. Małgorzata Manowska.
Do uczestników konferencji swoje słowo skierował Prezydent RP dr Karol Nawrocki. Treść listu odczytał Szef Kancelarii Prezydenta RP Zbigniew Bogucki.
W liście Prezydent RP dr Karol Nawrocki podkreślił, że „niezależne i niezawisłe sądownictwo jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania państwa oraz zapewnienia wolności i bezpieczeństwa narodowi". Nawiązał do królewskiego przywileju
neminem captivabimus nisi iure victum – „nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego", który od XV stulecia gwarantował szlachcie sądownie chronioną nietykalność osobistą.
„Na tym historycznym tle jaskrawo kontrastują barbarzyńskie prawa okupantów niemieckich i sowieckich wprowadzone na naszych ziemiach po 1939 roku (…) Lata 1944–1956 to bezsprzecznie najgorszy czas w historii polskiego państwa i prawa. Należy mówić o stalinowskim terrorze, a nie sądownictwie – cytując tytuł konferencji, o wymiarze niesprawiedliwości" – napisał Prezydent RP.
Prezydent RP dr Karol Nawrocki odniósł się także w liście do współczesnej sytuacji w polskim wymiarze sprawiedliwości: „Jak to jest możliwe, że część środowisk politycznych i prawniczych nie ma problemu z uznawaniem niezawisłości sędziów mianowanych przez komunistyczną Radę Państwa, którzy ślubowali stanie na straży socjalistycznego ustroju, a jednocześnie ostentacyjnie i bezprawnie kwestionuje status sędziów wykształconych i powołanych w wolnej Polsce".
Przemówienie okolicznościowe wygłosił również dr hab. Karol Polejowski, Zastępca Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.
Wśród prelegentów konferencji znaleźli się Sędziowie Sądu Najwyższego, naukowcy z Instytutu Pamięci Narodowej i z Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, a także profesorowie z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Rzeszowskiego i Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Po zakończeniu konferencji uczestnicy i zaproszeni goście udali się do Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL – miejsca pamięci i symbolu walki o wolność.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego dr hab. Małgorzata Manowska oraz Prezesi Sądu Najwyższego prof. dr hab. Joanna Misztal-Konecka, Zbigniew Kapiński i dr hab. Krzysztof Wiak złożyli wiązankę „W hołdzie ofiarom zbrodni sądowych" pod ścianą śmierci dawnego więzienia na Rakowieckiej. W czasach komunistycznych w siedzibie dzisiejszego muzeum działało więzienie, w którym komuniści przetrzymywali, poddawali brutalnym przesłuchaniom i likwidowali żołnierzy podziemia niepodległościowego. W mokotowskim więzieniu wykonano około 300 wyroków śmierci.
