Postanowieniem z 16 listopada 2023 r. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną uczestnika w sprawie o podział majątku wspólnego prowadzonej z wniosku byłej małżonki skarżącego, uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Na etapie postępowania przed Sądem Najwyższym sporna pozostawała kwestia ustalenia nierównych udziałów uczestników w majątku wspólnym. Majątek ten w przeważającej części (około 95%) pochodził z umownego rozszerzenia ustawowej wspólności małżeńskiej o gospodarstwo rolne, które skarżący otrzymał w darowiźnie jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego z wnioskodawczynią. Do umownego rozszerzenia małżeńskiej wspólności majątkowej doszło na krótko przed rozstaniem się uczestników, poprzedzającym orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy wnioskodawczyni, która dopuściła się niewierności małżeńskiej.
Sąd Najwyższy wskazał, że z wykładni art. 43 § 2 zd. 1 k.r.o. wynika, iż wskazane w tym przepisie przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, tj. ważne powody oraz nierówny stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, powinny być badane sekwencyjnie. Najpierw dokonywana jest ocena, czy zaistniały ważne powody, a jeśli ocena ta wypadnie pozytywnie, to sąd, na żądanie jednego z małżonków (będące przejawem wykonania uprawnienia kształtującego sensu largo), określa rozmiar udziałów w majątku wspólnym z pominięciem normatywnie wprowadzonej zasady równości. W ramach badania podstaw zastosowania art. 43 § 2 zd. 1 k.r.o. oba te etapy analizy powinny być traktowane jako odrębne, tzn. mające swój własny przedmiot, a ponadto następujące po sobie w określonym porządku.
Okoliczność, że wystąpienie ważnych powodów stwarza możliwość badania stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego, nie oznacza, że powody te muszą mieć charakter majątkowy. Mogą one odnosić się do sfery stosunków zarówno majątkowych, jak i niemajątkowych, a jedynym ograniczeniem jest to, że za ważny powód nie może zostać uznane samo tylko nierówne przyczynienie się do powstania majątku wspólnego. Na tle okoliczności sprawy wskazano, że ważnym powodem przemawiającym za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym mogło być orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy wnioskodawczyni.
Postanowienie SN z dnia 16 listopada 2023 r. z uzasadnieniem (sygn. akt II CSKP 1401/22)