WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 maja 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Bednarek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Ryszard Witkowski
SSN Adam Roch
w sprawie D. O.
skazanego z art. 178 a § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 28 maja 2025 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego - na niekorzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej
z 24 października 2024 r., sygn. II K 259/24
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej do ponownego rozpoznania.
Adam Roch Małgorzata Bednarek Ryszard Witkowski
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej wyrokiem z 24 października 2024 r., o sygn. akt II K 259/24, uznał D. O. winnym tego, że działając w krótkich odstępach czasu z wykorzystaniem tej samej sposobności dopuścił się ciągu przestępstw wyczerpujących znamiona występku określonego w art. 178 a § 1 k.k.
i za to, na mocy art. 178 a § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1, § 1 a pkt 3, § 3 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. wymierzył mu karę grzywny w wysokości 400 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 40 zł. W oparciu o przepis art. 42 § 2 k.k. sąd orzekł wobec ww. środek kamy w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat a na mocy art. 43 a § 2 k.k. świadczenie pieniężne w kwocie 10.000 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Na poczet wyżej orzeczonego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych sąd meritii zaliczył D. O. okres zatrzymania prawa jazdy.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 1 listopada 2024 r. bez postępowania odwoławczego.
Od powyższego wyroku kasację wywiódł 27 marca 2025 r. Prokurator Generalny, w której zarzucił ww. orzeczeniu:
1.rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 178 a § 1 k.k., polegające na wymierzeniu D. O. na podstawie tego przepisu, kary grzywny w sytuacji, gdy przestępstwo to zagrożone jest tylko karą pozbawienia wolności do lat 3;
2.rażące i mogące mieć istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 117 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 374
§ 1 k.p.k. i art. 6 k.p.k., polegające na wadliwym uznaniu, że awizowane i niepodjęte w terminie zawiadomienie oskarżonego o terminie rozprawy wyznaczonej w dniu 24 października 2024 roku, zostało mu prawidłowo doręczone i wystąpiły tym samym warunki do rozpoznania sprawy pod jego nieobecność, podczas gdy korespondencję tę wysłano na adres, niebędący wskazanym przez D. O. miejscem jego zamieszkania, dłuższego pobytu i jednocześnie jego adresem do doręczeń, co
w konsekwencji skutkowało przeprowadzeniem postępowania pod jego nieobecność z rażącym naruszeniem prawa oskarżonego do obrony, polegającym na uniemożliwieniu mu wzięcia udziału w rozprawie oraz poddania wydanego wyroku skazującego kontroli sądu II instancji.
Stawiając powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Wniesiona przez Prokuratora Generalnego kasacja okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Odnosząc się w pierwszej kolejności do drugiego z podniesionych przez Prokuratora Generalnego zarzutu stwierdzić należy, że istotnie rozpoznanie
w dniu 24 października 2024 r. sprawy nastąpiło pod nieobecność oskarżonego D. O., przy czym w realiach sprawy brak było podstaw do stwierdzenia, że oskarżony został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy.
Z analizy bowiem akt sprawy – jak słusznie podniósł skarżący – wynika bowiem, że w toku postępowania przygotowawczego oskarżony będąc przesłuchiwany wtedy
w charakterze podejrzanego jako miejsce stałego zameldowania i zamieszkania wskazał adres: […]. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej zawiadomienie o terminie pierwszej rozprawy wyznaczonej na 24 października 2024 r. wysłał natomiast na adres […], przy czym adres ten nie był wskazany przez oskarżonego jako adres do odbioru korespondencji. Zawiadomienie o terminie rozprawy nie zostało zatem przez oskarżonego podjęte i po dwukrotnym awizowaniu zostało zwrócone Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej. W wyznaczonym terminie pod nieobecność oskarżonego sąd następnie przeprowadził rozprawę, która zakończyła się wydaniem wyroku. Niewątpliwie zatem rację ma skarżący, że wysłanie zawiadomienia o rozprawie na inny, niż wskazany przez samego oskarżonego adres, nie spełnia warunku prawidłowego poinformowania go o jej terminie, niezbędnego dla prowadzenia postępowania pod nieobecność oskarżonego. Wprawdzie od 1 lipca 2015 r., zgodnie z art. 374 k.p.k., oskarżony ma prawo, a nie obowiązek brania udziału w rozprawie – o ile sprawa nie dotyczy zbrodni lub gdy przewodniczący albo sąd nie uzna jego obecności za obowiązkową - to jednak, jak wielokrotnie Sąd Najwyższy podkreślał w swoich orzeczeniach, aby móc to prawo zrealizować, musi być prawidłowo zawiadomiony o jej terminie i miejscu (art. 117 § 1 k.p.k.), co w tej sprawie nie miało miejsca. Tylko poprawne wskazanie danych adresowych warunkuje możliwość uznania zawiadomienia za doręczone także wtedy, gdy nastąpi sytuacja tzw. doręczenia zastępczego, o której stanowi przepis art. 133 § 1 i § 2 k.p.k. Nieobecność oskarżonego D. O. na rozprawie, związana z brakiem prawidłowego powiadomienia go o jej terminie, pozbawiła go nie tylko prawa do udziału w rozprawie, co stanowi rażące naruszenie przepisów art. 117 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 374 § 1 k.p.k., ale również w konsekwencji doprowadziła do naruszenia prawa do obrony wynikającego z treści art. 6 k.p.k., skoro poprzez uniemożliwienie mu osobistego uczestnictwa w rozprawie, nie mógł on składać wyjaśnień, oświadczeń i wniosków, czy też zaskarżyć wyroku i doprowadzić do skontrolowania go przez sąd II instancji.
W realiach niniejszej sprawy bezspornym jest również to, iż sąd wymierzając za przypisany skazanemu występek karę grzywny, dopuścił się rażącego naruszenia prawa materialnego, a to art 178 a § 1 k.k., bowiem kara ta nie została przewidziana
w sankcji występku określonego w tym przepisie. Omawiany występek zagrożony jest bowiem wyłącznie karą pozbawienia wolności do lat 3. Aktualna treść tego przepisu – jak słusznie zauważył w pisemnym stanowisku skarżący - obowiązuje od
1 października 2023 r. w związku z jego nowelizacją wprowadzoną art. 1 ustawy
z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022.2600 z 13 grudnia 2022 r.). Przepis ten obowiązywał więc, zarówno w dacie popełnienia przez oskarżonego D. O. zarzuconych mu czynów (22 stycznia i 3 lutego 2024 r.), jak i w dacie wyrokowania (24 października 2024 r.).
W tych warunkach zamieszczone w kasacji zarzuty rażącej obrazy prawa materialnego i prawa procesowego uzasadniały uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej i przekazanie sprawy D. O. do ponownego rozpoznania. W toku ponownego postępowania, sąd ten uniknie uchybień będących podstawą uwzględnienia kasacji i rozpozna sprawę zgodnie z obowiązującym prawem.
Kierując się zatem przedstawionymi wyżej motywami Sąd Najwyższy,
z mocy art. 535 § 5 k.p.k., orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.
Adam Roch Małgorzata Bednarek Ryszard Witkowski
[PŁ]
[a.ł]