POSTANOWIENIE
Dnia 28 lutego 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk
w sprawie M. S.
skazanego z art. 280 § 2 k.k. i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 28 lutego 2025 r.
wniosku skazanego
o wyłączenie sędziego Stanisława Stankiewicza od udziału w sprawie II KK 33/25,
na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art.42 § 1 k.p.k. oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,
postanowił
wyłączyć sędziego Stanisława Stankiewicza od udziału w sprawie Sądu Najwyższego o sygn. akt II KK 33/25.
UZASADNIENIE
W dniu 27 stycznia 2025 r. do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja obrońcy skazanego M. S. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 kwietnia 2024 r., sygn. akt VIII AKa 270/23, utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 31 marca 2023 r., sygn. akt VIII K 27/23. Jednym z zarzutów podniesionych w kasacji było uchybienie określone w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., związane z udziałem w składzie orzekającym Sądu odwoławczego osób powołanych na urząd sędziego tego Sądu na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 3 – dalej ustawa o KRS z 2017 r.).
Kasacja ta, zarejestrowana została w Sądzie Najwyższym pod sygn. akt II KK 33/25 i zarządzeniem osoby pełniącej funkcję Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracami Izby Karnej z dnia 28 stycznia 2025 r. przydzielona do referatu sędziego Stanisława Stankiewicza.
W dniu 19 lutego 2025 r. do Sądu Najwyższego wpłynął wniosek skazanego o wyłączenie od orzekania w przedmiocie jego kasacji sędziego Stanisława Stankiewicza. Uzasadniając wniosek jego autor odwołał się do trybu powołania Stanisława Stankiewicza na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej przepisami ustawy o KRS z 2017 r. wskazując, że rozpoznanie sprawy przez tego sędziego będzie – zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA 1-410-1/20 (OSNK 2020 z. 2 poz. 7) – skutkowało bezwzględną przyczyną odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Wskazał nadto, że jednym z zarzutów kasacyjnych jest uchybienie w postaci nienależytej obsady Sądu Apelacyjnego w Warszawie związane z udziałem w składzie tego Sądu rozpoznającego jego sprawę sędziów powołanych w takim samym jak sędzia Stanisław Stankiewicz trybie, a więc na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej przepisami ustawy o KRS z 2017 r., co może budzić obawę o rzetelne rozpoznanie sprawy kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Złożony przez skazanego wniosek – o wyłączenie sędziego Stanisława Stankiewicza od udziału w rozpoznaniu sprawy zawisłej w Sądzie Najwyższym pod sygn. akt II KK 33/25 – jest zasadny.
Konieczność wyłączenia tego sędziego, wspiera jednolite orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) zgodnie z którym, Sąd Najwyższy w składach z udziałem sędziów powołanych na urząd sędziego SN na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej przepisami ustawy o KRS z 2017 r. nie stanowi sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronnie praw człowieka i podstawowych wartości, a tym samym nie gwarantuje prawa do rzetelnego procesu (por. wyroki ETPCz: z dnia 22 lipca 2021 r., Reczkowicz przeciwko Polsce, skarga nr 43447/19; z dnia 8 listopada 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, połączone skargi nr 49868/19 i 57511/19; z dnia 3 lutego 2022 r., Advance Pharma Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 1469/20; z dnia 15 marca 2022 r. [Wielka Izba], Grzęda przeciwko Polsce, skarga 43572/18; z dnia 23 listopada 2023 r., Wałęsa przeciwko Polsce, skarga nr 50849/21). Wprawdzie orzeczenia te dotyczyły sędziów orzekających w Izbach: Dyscyplinarnej, Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Cywilnej, mają one wszelako bezpośrednie przełożenie także na składy orzekające Sądu Najwyższego w Izbie Karnej z udziałem osób powołanych na urząd sędziego SN w tożsamym trybie.
Nie ulega też wątpliwości, że orzekanie przez sędziego Stanisława Stankiewicza w przedmiocie kasacji, w której pod adresem wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie podniesiony został m.in. zarzut uchybienia określonego w art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. z uwagi na udział w składzie orzekającym osób powołanych na urząd sędziego sądu powszechnego w tym samym, niekonstytucyjnym trybie, a więc na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie przepisów ustawy o KRS z 2017 r., nie tylko pozwala na powzięcie wątpliwości co do zachowania przez niego bezstronności w tej konkretnej sprawie (iudex suspectus), lecz wręcz powinno skutkować jego wyłączeniem ex lege na podstawie art. 40 § 1 pkt 1 k.p.k.
Ratio legis art. 40 § 1 pkt 1 k.p.k. jest czytelne i – w myśl zasady nemo iudex indoneus in propria causa – sprowadza się do odsunięcia od sprawy sędziego, w sytuacji, gdy jej rozstrzygnięcie wpływa na sferę jego praw i obowiązków. Nie chodzi przy tym jedynie o te ewidentne przypadki, gdy sędzia jest stroną procesową, które ex definitione ma interes prawny w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu, ale o każdy przypadek, gdy sprawa dotyczy sędziego bezpośrednio (zob. J. Kosonoga (w:) R. A. Stefański S. Zabłocki (red.), Kodek postepowania karnego. Komentarz do art. 1 – 166, Warszawa 2017, tom I, s. 550). Trudno o bardziej jednoznaczny przykład tego rodzaju sytuacji niż ten, w którym sędzia Sądu Najwyższego powołany w niekonstytucyjnym trybie, ma oceniać zarzut wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z uwagi na udział w składzie orzekającym Sądu drugiej instancji osób powołanych również z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa nie będącej organem tożsamym z tym, który przewidziany jest w art. 187 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Skoro, pomimo rzucających się w oczy okoliczności, o których mowa wyżej, ani osoba pełniąca funkcję Prezesa Sądu Najwyższego kierująca pracami Izby karnej nie uznała za celowe wdrożenie procedury wyłączającej z mocy prawa sędziego Stanisława Stankiewicza od orzekania w niniejszej sprawie kasacyjnej, ani też sam sędzia nie złożył oświadczenia o jakim mowa w art. 42 § 2 k.p.k., chociaż wcześniej inni sędziowie wnioski oparte przynajmniej o przepis art. 41 § 1 k.p.k. składali (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 kwietnia 2022 r., IV KO 100/22 [na wniosek sędziego Igora Zgolińskiego]; z dnia 19 maja 2022 r., V KO 38/22, z dnia 7 lipca 2022 r., V KO 60/22 i z dnia 9 sierpnia 2022 r., I KO 73/22 [na wnioski sędziego Antoniego Bojańczyka]; z dnia 29 marca 2022 r., II KO 27/22, z dnia 9 czerwca 2022 r., IV KO 49/22, z dnia 14 czerwca 2022 r., I KO 59/22 i z dnia 15 czerwca 2022 r., V KO 22/22 [na wnioski sędziego Marka Motuka]; z dnia 28 lipca 2022 r., IV KO 88/22 i z dnia 9 sierpnia 2022 r., I KO 73/22 [na wnioski sędziego Pawła Kołodziejskiego]), jego wyłączenie w trybie art. 41 § 1 k.p.k. stało się wręcz koniecznością.
Uwzględniając całokształt rozważań poczynionych w niniejszym uzasadnieniu postanowiono jak na wstępie.
[J.J.]
r.g.