POSTANOWIENIE
Dnia 6 sierpnia 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Wąsek-Wiaderek
w sprawie T.M.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej, na posiedzeniu w dniu 6 sierpnia 2025 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wyłączenie SSN A.B. od udziału w rozpoznaniu sprawy II KK 278/25,
na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. i art. 42 § 1 i 4 k.p.k.,
p o s t a n o w i ł
wyłączyć SSN A.B. od udziału
w rozpoznaniu sprawy II KK 278/25.
UZASADNIENIE
Do Sądu Najwyższego wpłynęła sprawa z kasacji obrońcy skazanego T.M., która została zarejestrowana pod sygn. akt II KK 278/25. W kasacji podniesiono jeden zarzut, dotyczący nienależytej obsady Sądu II instancji, albowiem w jego składzie zasiadała sędzia powołana do pełnienia urzędu na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3; dalej: ustawa nowelizująca KRS) – SSO A.B.
Do rozpoznania tej sprawy został wyznaczony SSN A.B. Pismem z dnia 16 lipca 2025 r. obrońca skazanego złożyła wniosek o wyłączenie SSN A.B. od udziału w rozpoznaniu tej sprawy. Wskazała na powołanie ww. sędziego Sądu Najwyższego na ten urząd na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy nowelizującej KRS, z powołaniem się na stosowne orzecznictwo Sądu Najwyższego. W ocenie obrońcy wyłączenie tego Sędziego od rozpoznania tej sprawy jest konieczne aby zapobiec wydaniu orzeczenia dotkniętego uchybieniem z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Po drugie, obrońca wskazał również na fakt, że w kasacji został sformułowany zarzut orzekania przez sędziego powołanego do pełnienia urzędu w tożsamej procedurze co SSN A.B. Wobec tego obrońca podsumował, że T.M. „nie może zgodzić się na to, aby ww. Sędzia rozpoznawał jego sprawę przed Sądem Najwyższym”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek okazał się zasadny i doprowadził do wyłączenia sędziego Sądu Najwyższego A.B. od udziału w rozpoznaniu sprawy II KK 278/25.
Wniosek należało uwzględnić przede wszystkim z uwagi na konieczność zapewnienia stronie postępowania karnego dostępu do niezależnego i bezstronnego sądu, ustanowionego ustawą. Sąd Najwyższy, na podstawie art. 87 ust. 1 ustawy o SN, pozostaje związany uchwałą połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/2020 (OSNK 2020, z. 2, poz. 7), gdzie stwierdzono, że: „nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. […] zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3)”. Cytowana uchwała ma moc zasady prawnej, co oznacza, że jest nią związany każdy skład Sądu Najwyższego. Wynikającego z uchwały połączonych Izb stanu rzeczy nie zmieniło orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2020 r. (sygn. akt U 2/20, OTK-A 2020, poz. 61; Dz. U. 2020, poz. 376). Argumenty na rzecz tej tezy zostały obszernie zreferowane m.in.: w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 23 listopada 2022 r. I KO 79/21 i I KO 80/21; z dnia 18 stycznia 2023 r., IV KZ 59/21; z dnia 6 lipca 2023 r., IV KO 14/23; czy w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2023 r., V KK 17/23, a Sąd Najwyższy orzekający w tej sprawie je podziela.
Stanowisko zawarte w uchwale połączonych Izb Sądu Najwyższego zostało następnie potwierdzone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022 r. I KZP 2/22 (OSNK 2022, z. 6, poz. 22). Jest ono także aprobowane w kolejnych orzeczeniach (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2022 r., III PZP 1/22, OSNP 2022, z. 10, poz. 95; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2021 r., II KO 30/21; z dnia 19 stycznia 2023 r., I KK 240/22; z dnia 14 stycznia 2025 r., III KK 436/24; z dnia 15 stycznia 2025 r., I KO 127/24; z dnia 17 stycznia 2025 r., IV KK 458/24; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 lutego 2024 r., II KK 627/23; z dnia 18 grudnia 2024 r., II KO 84/24; z dnia 16 stycznia 2025 r., II KK 322/24).
Ponadto, zgodnie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: „ETPCz”) z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce (skarga nr 43447/19), interpretującym standard „niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: „EKPC”, „Konwencja”), udział w procesie powoływania sędziów Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym w ww. trybie (w efekcie czego organ ten nie był niezależny od władzy wykonawczej i ustawodawczej) powoduje, że sąd z udziałem tak powołanego sędziego nie stanowi w konkretnej sprawie niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC (pkt 284 – szerzej w tym zakresie m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2021 r., I KZ 29/21; stanowisko potwierdzone także w wyroku ETPCz z dnia 8 listopada 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, skargi nr 49868/19 i 57511/19, wyroku ETPCz z dnia 3 lutego 2022 r., Advance Pharma Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 1469/20 oraz wyroku pilotażowym ETPCz z dnia 23 listopada 2023 r., Wałęsa przeciwko Polsce, skarga nr 50849/21).
Wyłączając SSN A.B. od orzekania w tej sprawie Sąd Najwyższy miał na względzie także orzecznictwo ETPCz, w którym aprobowane są kolejne ugody zawierane ze skarżącymi wskazującymi na naruszenie ich prawa do sądu ustanowionego ustawą na skutek wydawania orzeczeń przez Sąd Najwyższy z udziałem wadliwie powołanych sędziów. Trzeba odnotować, że w ramach zawartych ugód rząd zobowiązał się do wypłacenia skarżącym zadośćuczynień w kwocie po 10.000 euro (por. m.in. decyzje ETPCz z dnia 5 grudnia 2024 r.: Cupał i inni przeciwko Polsce, skarga nr 30049/22; Zieliński przeciwko Polsce, skarga nr 3423/22; Łabudek przeciwko Polsce, skarga numer 43727/21).
Wobec powyższego ma rację obrońca skazanego, że orzekanie w tej sprawie przez SSN A. B. prowadziłoby do tego, że orzeczenie Sądu Najwyższego byłoby wydane przez sąd nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Niezależnie od tego bez uwzględnienia wniosku o wyłączenie sędziego doszłoby do naruszenia sedna zakazu nemo iudex in causa sua. Rozpoznanie kasacji w tej sprawie przez Sąd Najwyższy z udziałem SSN A.B. mogłoby wzbudzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tego sędziego u postronnego obserwatora, skoro miałby on oceniać zaistnienie w tej sprawie uchybienia z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., którego podstawy odnoszą się do niego w takim samym stopniu, jak do sędziego, którego bezpośrednio dotyczy zarzut kasacyjny wskazujący na bezwzględną przyczynę odwoławczą.
Mając na uwadze powyższe, należało orzec jak w części dyspozytywnej postanowienia.
[WB]
[a.ł]