POSTANOWIENIE
28 lutego 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Paweł Grzegorczyk
na posiedzeniu niejawnym 28 lutego 2025 r. w Warszawie
w sprawie z wniosku J.N.
z udziałem J.S. i C.B.
o dział spadku po K.N.,
na skutek skargi kasacyjnej J.N.
od postanowienia Sądu Okręgowego w Łodzi
z 10 sierpnia 2023 r., III Ca 817/23,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2. oddala wniosek uczestnika J.S. o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Zgodnie z art. 3989 § 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Przepis ten odpowiada charakterowi skargi kasacyjnej, będącej nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, o dominującym publicznoprawnym charakterze, przysługującym od orzeczeń wydanych po przeprowadzeniu dwuinstancyjnego postępowania sądowego, w którym sąd pierwszej i drugiej instancji dysponuje pełną kognicją w zakresie faktów i dowodów. W powiązaniu z art. 3984 § 2 k.p.c. oznacza to, że w skardze kasacyjnej nieodzowne jest powołanie i uzasadnienie okoliczności o charakterze publicznoprawnym, które stanowią wyłączną podstawę oceny pod kątem przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżąca wnioskodawczyni J.N. powołała się na występujące w sprawie zagadnienia prawne, sprowadzające się, po pierwsze, do pytania o dopuszczalność wydania w postępowaniu nieprocesowym postanowienia częściowego co do części żądania lub części składnika majątku spadkowego, zwłaszcza, gdy składnikiem tym jest określona kwota pieniężna, po drugie zaś – pytania o zakres ochrony przysługującej osobie trzeciej na tle art. 1028 k.c.
Powołanie się na istotne zagadnienie prawne (art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c.) wymaga sformułowania problemu prawnego i uzasadnienia, że ma on precedensowy (nowy) charakter lub znaczenie dla rozwoju prawa. Problem ten powinien odnosić się do konkretnych przepisów prawa i zostać ujęty w sposób abstrakcyjny, a zarazem wiązać się z rozpoznawaną sprawą; konieczne jest przy tym wskazanie argumentów, które prowadzą do jego rozbieżnych ocen (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2001 r., II CZ 35/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 11, z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, OSNC 2002, nr 12, poz. 151, z dnia 13 lipca 2007 r., III CSK 180/07, z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 623/13, z dnia 2 grudnia 2014 r., II CSK 376/14, z dnia 9 kwietnia 2015 r., V CSK 547/14).
Wątpliwości powołane we wniosku nie odpowiadały wskazanym założeniom. Kwestia dopuszczalności wydawania w tzw. sprawach działowych postanowień częściowych na podstawie art. 317 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. nie stanowi novum i była wielokrotnie rozważana w judykaturze, w którym akcentuje się, że postanowienie takie powinno obejmować całkowite rozstrzygnięcie wszystkich kwestii odnoszących się do dzielonego składnika majątku, w tym rozstrzygnięcie o przyznaniu tego składnika jednemu ze współwłaścicieli, jak również o wzajemnych rozliczeniach z tego tytułu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia
1984 r., III CZP 72/83, OSNCP 1984, nr 7, poz. 115 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 1983 r., III CRN 129/83, OSNCP 1984, nr 5, poz. 75, z dnia 12 grudnia 2006 r., II CSK 272/06 i z dnia 17 czerwca 2015 r., I CZ 53/15). Niezależnie od tego należało zauważyć, że nawet przy założeniu teoretycznej dopuszczalności rozstrzygnięcia w postępowaniu działowym o części kwoty pieniężnej wchodzącej w skład spadku, nie oznaczałoby to per se, że taki właśnie charakter miało wydane in casu postanowienie częściowe Sądu Rejonowego z dnia 20 grudnia 2011 r., do czego zmierzały wywody skarżącej.
Atrybutu nowości pozbawione było także drugie z powołanych w skardze zagadnień. Racją jest, że art. 1028 k.c., stanowiący wyjątek od zasady nemo plus iuris transferre potest quam ipsr habet, nie wyklucza, iż rozporządzenie prawem należącym do spadku przez rzekomego spadkobiercę, legitymującego się stwierdzeniem nabycia spadku, może być nieważne lub w inny sposób wadliwe. Chodzi jednak o takie przyczyny nieważności (wadliwości) czynności prawnej, które nie podważają ochronnej funkcji rozważanej regulacji, a zatem nie wiążą się z brakiem uprawnienia po stronie zbywcy lub sposobem uzyskania przezeń postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, co dotyczy także posłużenia się fałszywym (podrobionym) testamentem (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 r., III CZP 12/19, OSNC 2020, nr 3, poz. 28).
Należało tym samym odmówić przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, przypominając zarazem, że Sąd Najwyższy bada na tym etapie wyłącznie wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienie, nie wnikając w zasadność podstaw skargi kasacyjnej.
Z tych względów, na podstawie art. 3989 § 2 w związku z art. 13 § 2 i art. 520 § 1, art. 391 § 1 i art. 39821 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
(K.G.)
[a.ł]