POSTANOWIENIE
28 stycznia 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Dariusz Pawłyszcze
na posiedzeniu niejawnym 28 stycznia 2025 r. w Warszawie
w sprawie z powództwa K.N.
przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w Gliwicach
o zaniechanie i zapłatę,
na skutek skargi kasacyjnej K.N.
od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28 listopada 2022 r., I ACa 394/22,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2. zasądza od K.N. na rzecz na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 6120 (sześć tysięcy sto dwadzieścia) zł kosztów postępowania kasacyjnego;
3. przyznaje adw. D.A. od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Katowicach 7528 (siedem tysięcy pięćset dwadzieścia osiem) zł kosztów nieopłaconej pomocy prawnej w postępowaniu kasacyjnym podwyższonych o kwotę podatku od towarów i usług.
UZASADNIENIE
Powód dochodził od Skarbu Państwa roszczeń o ochronę dóbr osobistych naruszonych załączeniem do akt sprawy karnej, w której powód został przesłuchany jako świadek, odpisów wyroków skazujących powoda w innych sprawach karnych.
Wyrokiem z 5 listopada 2021 r., II C 1095/19, Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo, a Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację powoda.
Sąd drugiej instancji uznał, że sąd karny, który przesłuchał powoda, zasadnie przeprowadził dowody z wyroków skazujących powoda w celu oceny wiarygodności jego zeznań w charakterze świadka, co wyłączyło bezprawność działania Skarbu Państwa.
Powód zaskarżył skargą kasacyjną wyrok Sądu odwoławczego w całości zarzucając naruszenie:
1.prawa materialnego, tj. art. 6 w zw. z art. 24 i art. 448 k.c., art. 7 i 47 Konstytucji RP oraz z dyrektywą PE i Rady (UE) 2016/680 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych;
2.przepisów postępowania:
a) art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 45 ust. 1, art. 176 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji RP przez rozpoznanie apelacji powoda w składzie jednego sędziego;
b) art. 387 § 21 pkt 2 k.p.c. przez nieodniesienie się w uzasadnieniu wyroku do zarzutów apelacji powoda.
Powód wniósł o przyjęcie skargi do rozpoznania ze względu na oczywistą zasadność zarzutu naruszenia art. 379 pkt 4 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 379 pkt 4 k.p.c. stanowiącym o nieważności postępowania, jeżeli skład sądu był sprzeczny z przepisami prawa, może zostać naruszony tylko przez sąd, który ocenia ważność postępowania. Takim sądem jest sąd odwoławczy lub sąd orzekający o skardze o wznowienie, a także Sąd Najwyższy. Sąd rozpoznający apelację może naruszyć art. 379 pkt 4 k.p.c. tylko przez niedostrzeżenie nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji. Tymczasem skarżący zarzuca rozpoznanie wbrew Konstytucji apelacji w składzie jednego sędziego, co może stanowić naruszenie art. 3671 k.p.c. (art. 367 § 3 k.p.c. w chwili wydania zaskarżonego wyroku).
Błędne powołanie naruszonego przepisu jest jednak nieistotne, ponieważ Sąd Najwyższy z urzędu bierze pod rozwagę nieważność postępowania (art. 3989 pkt 3 i art. 39813 § 1 k.p.c.). Jednak w chwili wydania zaskarżonego orzeczenia obowiązywał wyjątek od zasady składu 3 sędziów w postępowaniu apelacyjnym (art. 367 § 3 k.p.c. w brzmieniu do 28 września 2023 r.), ustanowiony art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (u. COVID-19). Na mocy tego przepisu apelacja podlegała rozpoznaniu w składzie jednego sędziego.
Powołaną przez skarżącego uchwałą składu 7 sędziów z 26 kwietnia 2023 r., III PZP 6/22, Sąd Najwyższy uznał ten przepis za sprzeczny z Konstytucją, czym usiłował przywłaszczyć sobie kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Przy tym skład 7 sędziów był konsekwentny w uzurpowaniu sobie tych kompetencji i zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji, dotyczącym orzeczeń TK, określił, że uchwała obowiązuje od dnia jej podjęcia. Tymczasem zaskarżony wyrok został wydany wcześniej, 28 listopada 2022 r., i także w świetle uchwały nie zaszła nieważność postępowania przed Sądem Apelacyjnym.
Skarżący podnosi sprzeczność art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 u. COVID-19 niezależnie od uchwały z 26 kwietnia 2023 r., III PZP 6/22. W doktrynie i orzecznictwie sporna jest możliwość niezastosowania przez sąd powszechny lub Sąd Najwyższy przepisu ustawy ze względu na jego sprzeczność z Konstytucją. Jednak nawet dopuszczając taką możliwość, może ona zachodzić tylko w szczególnych warunkach oraz dotyczyć przepisów wprost ograniczających chronione Konstytucją wolności oraz prawa człowieka i obywatela. Zagadnienie procedur sądowych, w tym składu sądu, jest regulowane ustawami i tylko orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego może stwierdzić nieważność art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 u. COVID-19 oraz określić zakres tej nieważności, tj. czy dotyczy ona także orzeczeń wydanych przed hipotetycznym wyrokiem TK.
Ponieważ nie zachodzi podstawa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, wniosek o jej przyjęcie podlegał oddaleniu (art. 3989 k.p.c.).
W wyrokach sądów obydwu instancji pozwany Skarb Państwa został oznaczony przez organ reprezentujący go w niniejszym procesie. Tymczasem statio fiscii jest jednostka organizacyjna Skarbu Państwa. Od początku obowiązywania Kodeksu postępowania cywilnego z 1928 r., a następnie z 1964 r. Skarb Państwa był oznaczany przez dodanie nazwy państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się świadczenie. W latach 90-tych XX w. stopniowo rozszerzała się praktyka oznaczania Skarbu Państwa przez dodanie nazwy organu zamiast nazwy jednostki organizacyjnej, czyli statio fiscii. Jest to praktyka nieprawidłowa. Sposób oznaczenia Skarbu Państwa ma znaczenie prawne przy zasądzeniu świadczenia pieniężnego od Skarbu Państwa, gdyż na podstawie art. 1060 § 2 k.p.c. egzekucję przeciwko Skarbowi Państwa prowadzi się z rachunku bankowego właściwej państwowej jednostki organizacyjnej dłużnika. Organy Skarbu Państwa, jak prezes sądu, nie posiadają swoich rachunków bankowych, gdyż są one prowadzone dla państwowych jednostek organizacyjnych. Dlatego w niniejszym postanowieniu Skarb Państwa został oznaczony prawidłowo. Istnieją przepisy przyznające zdolność sądową organowi Państwa w określonych sprawach (np. art. 1891 k.p.c.), lecz wówczas formalną stroną jest organ, a nie osoba prawna Skarb Państwa (oczywiście materialnoprawnie stroną jest Skarb Państwa, który ma obowiązek pokryć koszty zasądzone od organu).
Na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. oraz art. 32 ust. 3 ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej Skarbowi Państwa przysługuje od skarżącego zwrot kosztów sporządzenia odpowiedzi na skargę kasacyjną w wysokości stawki minimalnej określonej w stosowanym odpowiednio § 10 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Min. Sprawiedl. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Przysługuje od niektórych prawomocnych orzeczeń w sprawie rozpoznanej przez sąd powszechny i nie inicjuje nowej sprawy. Dlatego na podstawie art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw odsetki od kosztów postępowania kasacyjnego nie przysługują w sprawach, w których pozew został wniesiony przed 7 listopada 2019 r.
Za sporządzenie i wniesienie skargi kasacyjnej pełnomocnikowi skarżącego przysługują koszty nieopłaconej pomocy prawnej w wysokości określonej w § 4 ust. 1 i 3, § 8 pkt 6 i 14 pkt 2 oraz § 16 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Na podstawie art. 179 § 1 k.r.o. per analogiam koszty te obciążają jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa, która ustanowiła pełnomocnika z urzędu.
(Ł.W.)
[a.ł]