POSTANOWIENIE
11 lipca 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Kamil Zaradkiewicz
na posiedzeniu niejawnym 11 lipca 2025 r. w Warszawie
w sprawie ze skargi B.B. przeciwko B.B.1 o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu
z 20 grudnia 2023 r., XIII Ca 327/23 (XIII 2 WSC 4/24),
wydanego w sprawie z powództwa B.B. przeciwko B.B.1
o alimenty
oraz z powództwa małoletniego B.B.2
reprezentowanego przez matkę B.B.1 przeciwko G.B.
o podwyższenie alimentów
1) odrzuca skargę,
2) nie obciąża strony skarżącej kosztami postępowania przed Sądem Najwyższym.
[M.O.]
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 20 grudnia 2023 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sprawie
z powództwa B.B. przeciwko B.B.1 o alimenty oraz z powództwa małoletniego B.B.2 reprezentowanego przez matkę B.B.1 przeciwko G.B. o podwyższenie alimentów, na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z 5 kwietnia 2023 r., III RC 322/21, zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w punktach 1 i 3 w ten sposób, że powództwo oddalił, a nadto uchylił punkty 4 i 7 (pkt I), zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w punktach 2 i 3 w ten sposób, że powództwo oddalił a nadto uchylił punkty 5 i 7 (pkt II), w pozostałym zakresie oddalił apelacje stron (pkt III), zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami (pkt IV).
Powódka B.B. wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wskazanego wyżej wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu, zaskarżając to orzeczenie w części, tj. w zakresie punktów I i III. Swoją skargę powódka oparła na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego, tj.: art. 128 k.r.o., art. 133 § 1 i art. 135 § 1 k.r.o. oraz naruszenia przepisów postępowania, tj.: art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.
Skarżąca wniosła o stwierdzenie, że wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 20 grudnia 2023 r., XIII Ca 327/23, jest niezgodny z art. 128, 133 § 1 i art. 135 § 1 k.r.o., a także z art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c.
Pozwana złożyła odpowiedź na skargę, w której wniosła o zwrot skargi, ewentualnie o jej odrzucenie, ewentualnie o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga wniesiona przez powódkę podlegała odrzuceniu.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest środkiem prawnym mającym przesądzić jedną z przesłanek deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa i jej celem jest uzyskanie prejudykatu umożliwiającego dochodzenie od Skarbu Państwa roszczeń odszkodowawczych za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej (art. 4171 § 2 k.c.).
Orzeczenie niezgodne z prawem to orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i nie podlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi zatem mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności (zob. wyrok SN z 28 lutego 2018 r., sygn. akt II CNP 21/17; postanowienie SN z 31 stycznia 2022 r., I CNP 8/22). Definicja bezprawności zawarta w art. 4241 § 1 k.p.c. jest zatem odmienna od rozumienia tego pojęcia funkcjonującego generalnie na gruncie prawa materialnego i procesowego (postanowienie SN z 19 grudnia 2017 r., II CNP 39/17).
Skarga uregulowana w art. 4241 i n. k.p.c. stanowi nadzwyczajny i sformalizowany środek procesowy a wszystkie jej wymagania konstrukcyjne określone w art. 4245 § 1 k.p.c. należy interpretować ściśle (postanowienia SN:
z 30 grudnia 2021 r., V CNP 13/21; z 31 sierpnia 2022 r., I CNP 75/22;
z 26 października 2023 r., I CNP 207/22). Uchybienia w zakresie wskazanych wyżej elementów konstrukcyjnych nie mogą być usunięte na zasadach przewidzianych dla wymagań formalnych skargi jako pisma procesowego, do których odsyła art. 4245 § 2 k.p.c. Brak któregokolwiek z tych elementów stanowi zatem wystarczającą i samodzielną podstawę odrzucenia skargi (zob. np. postanowienia SN: z 16 lutego 2007 r., V CNP 8/07; z 21 czerwca 2023 r., I CNP 184/22).
Skarga wniesiona przez powódkę nie spełnia wymogu konstrukcyjnego skargi polegającego na uprawdopodobnieniu wyrządzenia szkody spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy (art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c.).
Skarżąca podniosła, że w związku z wydaniem wyroku objętego wniesioną przez nią skargą powódka miała zostać pozbawiona świadczenia alimentacyjnego, ponieważ automatycznie umorzył się dług pozwanej, który naliczał się od stycznia 2021 r. i w dniu ogłoszenia przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyroku z 20 grudnia 2023 r. wynosił kilkadziesiąt tysięcy złotych (od stycznia 2021 r. do grudnia 2023 r. miała być to kwota ponad 24 500 zł). Ponadto, w uzasadnieniu skargi powódka wskazała, że gdyby Sąd Okręgowy we Wrocławiu nie oddalił powództwa skarżącej, wówczas nie byłaby ona pozbawiona alimentów od swojej matki, co stanowi o faktycznym uszczerbku w majątku powódki, jaki spowodował zaskarżony wyrok. Szkoda doznana przez powódkę ma zatem wynikać z faktu prawomocnego oddalenia wytoczonego przez nią powództwa – kwoty alimentów, których powódka nie otrzymała w związku z oddaleniem jej powództwa mają stanowić szkodę doznaną przez skarżącą.
Należy jednak podkreślić, że tego rodzaju uszczerbek majątkowy, na jaki wskazała powódka, nie stanowi szkody w rozumieniu art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że nieuwzględnienie powództwa w żądanej wysokości nie może być utożsamiane z wyrządzeniem szkody (np. postanowienia SN: z 25 sierpnia 2015 r., II CNP 15/15; z 28 listopada 2016 r., II CNP 24/16; z 14 stycznia 2025 r., I CNP 9/24). Przyjmuje się również, że szkoda spowodowana przez wydanie orzeczenia powinna powstać później niż w dacie wydania orzeczenia (np. postanowienie SN z 28 listopada 2006 r., III CNP 46/06). Gdyby przyjąć odmienne stanowisko, w przypadku każdego rozstrzygnięcia niekorzystnego w całości lub części dla jednej ze strony, można byłoby, w ramach wypełniania obowiązku wynikającego z w art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c., wykazywać jedynie wysokość żądania nieuwzględnionego przez sąd (postanowienie SN z 24 lipca 2024 r., I CNP 20/24). W takiej sytuacja skarga uregulowana w art. 4241 i n. k.p.c. stanowiłaby środek, za pomocą którego strona postępowania, w razie uwzględnienia skargi i sformułowania następnie roszczenia odszkodowawczego wobec Skarbu Państwa, mogłaby w istocie uzyskać wyrok uwzględniający powództwo, które wcześniej zostało prawomocnie oddalone po przeprowadzeniu, co do zasady, dwuinstancyjnego postępowania.
Szkoda powinna być spowodowana wydaniem wyroku zaskarżonego skargą o stwierdzenie jego niezgodności z prawem a pomiędzy wyrządzeniem szkody a tym wyrokiem powinien zachodzić adekwatny związek przyczynowy. W sytuacji, w której, tak jak w niniejszej sprawie, skargą jest objęty wyrok sądu drugiej instancji oddalający powództwo, strona skarżąca powinna wykazać, że na skutek wydania tego wyroku doznała uszczerbku majątkowego, którego nie może jednak utożsamiać z niezasądzoną na jej rzecz kwotą. Skarżąca powinna uprawdopodobnić doznanie innego rodzaju uszczerbku majątkowego pozostającego w adekwatnym związku przyczynowym z wydaniem wyroku objętego skargą.
Niezależnie od powyższego skarżąca powinna wskazać uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody w określonej wysokości (postanowienie SN z 21 grudnia 2017 r., II CNP 45/17). Przewidziane w art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c. wymaganie uprawdopodobnienia szkody jest spełnione, gdy skarżący określi postać szkody, wysokość i czas jej powstania oraz związek przyczynowy z wydaniem orzeczenia będącego przedmiotem skargi, a także przedstawi środki uwiarygodniające jej powstanie. We wniesionej przez siebie skardze powódka nie określiła jednak w sposób precyzyjny wysokości szkody, jakiej miała doznać na skutek wydania wyroku objętego skargą, lecz wskazała ją jedynie w sposób orientacyjny, co nie może być uznane za spełnienie wymogu określonego w art. 4245 § 1 pkt 4 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 4248 § 1 k.p.c. Jednocześnie z uwagi na sytuację osobistą skarżącej oraz relację rodzinną łączącą ją z pozwaną, Sąd Najwyższy postanowił nie obciążać skarżącej kosztami postępowania przed Sądem Najwyższym (art. 102 w zw. z art. 108 § 1 w zw. z art. 391 § 1 w zw. z art. 39821 w zw. z art. 42412 k.p.c.).
SSN Kamil Zaradkiewicz
(M.M.)
[r.g.]