WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 lutego 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Puszkarski (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca)
SSN Waldemar Płóciennik
Protokolant Monika Zawadzka
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Marka Zajkowskiego
w sprawie M. K. i J. K.
uniewinnionych od zarzutów popełnienia czynów z art. 286 § 1 k.k. i in.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 19 lutego 2025 r.,
kasacji wniesionych przez prokuratora na niekorzyść
od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z dnia 29 maja 2024 r., sygn. akt V Ka 1023/23,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi
z dnia 24 kwietnia 2023 r., sygn. akt IV K 467/21,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
[J.J.]
Kazimierz Klugiewicz Zbigniew Puszkarski Waldemar Płóciennik
UZASADNIENIE
W sprawie złożonej podmiotowo Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2023 r., sygn. akt IV K 467/21:
1.uznał M. K. za winnego tego, że w dniu 14 lipca 2020 w Ł., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i w zamiarze, aby J. K. poprzez uprzednie wprowadzenie w błąd pracowników Powiatowego Urzędu Pracy dokonał czynu zabronionego w postaci doprowadzenia Miasta Ł. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 29.500,00 złotych z tytułu wypłaty środków w ramach umowy o refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy stanowiącej realizację aktywizacji osób po 29 roku życia pozostających bez pracy w mieście Ł., ułatwił mu jego popełnienie poprzez wprowadzenie w błąd funkcjonariusza publicznego zatrudnionego w Powiatowym Urzędzie Pracy w Ł. i działającego z upoważnienia Prezydenta Miasta Ł. co do spełniania wymogów dla przyznania mu statusu osoby bezrobotnej w postaci braku zatrudnienia i uzyskał w ten sposób decyzję numer […], w wyniku czego J. K. uzyskał od pokrzywdzonego refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy w ww. kwocie,
tj. przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k., za które – na podstawie art. 19 § 2 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 60 § 6 pkt 4 k.k. – wymierzono mu karę grzywny w wysokości 20 stawek dziennych po 20 złotych każda;
II. uznał J. K. za winnego tego, że w dniu 17 lipca 2020 roku w Łodzi w celu osiągnięcia korzyści majątkowej podpisując umowę o refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy Nr […], wiedząc o warunkach jej obowiązywania i jej celach, czyli aktywacją osób po 29 roku życia pozostających bez pracy w mieście Ł., złożył oświadczenie o posiadaniu kandydata do zatrudnienia w ramach umowy o refundację, to jest M. K. , wiedząc, że jest on już osobą faktycznie pracującą w jego firmie „E. " od dnia 6 lipca 2020 roku, a zatem nie spełniającą warunków wymaganych do realizacji umowy, czym wprowadził reprezentującego Urząd Miasta p.o. Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w błąd co do zatrudnienia M. K. w ramach działalności „E. ” w związku z przysługiwaniem mu statusu bezrobotnego oraz co do realizacji warunków Umowy o refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy Nr […], następnie podpisując z nim umowę o pracę w dniu 29 września 2020 roku po uzyskaniu przez M. K. w dniu 24 września 2020 roku skierowania do pracodawcy na wolne miejsca pracy zgłoszone w zapotrzebowaniu wynikającego z umowy […] do zakładu pracy „E. ” z Powiatowego Urzędu Pracy w Ł., w konsekwencji doprowadził Urząd Miasta w dniu 13 października 2020 roku do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 29.500 złotych,
tj. przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., za które – na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 37 a § 1 k.k. – wymierzono mu karę 200 stawek dziennych po 100 złotych każda. Ponadto, na podstawie art. 39 pkt 8 k.k. orzeczono wobec oskarżonego J. K. środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie przez okres 3 miesięcy na tablicy ogłoszeń Sądu Rejonowego dla Łodzi- Śródmieścia w Łodzi.
Od wyroku Sądu I instancji apelacje wnieśli: prokurator na niekorzyść obu oskarżonych oraz ich obrońcy.
Prokurator, podnosząc zarzut obrazy przepisów prawa materialnego (art. 272 k.k.), wniósł o zmianę wyroku poprzez uznanie M. K. za winnego popełnienia przestępstwa z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a utrzymanie pozostałych rozstrzygnięć w dotychczasowym kształcie.
Obrońca J. K. , podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku (art. 6 k.p.k. w zw. z art. 175 k.p.k. w zw. z art. 171 § 1 k.p.k.; art. 424 § 1 pkt 1 - 2 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. oraz wielokrotnie - art. 7 k.p.k. w zw. z 410 k.p.k.) oraz błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, który miał wpływ na jego treść – wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu.
Obrońca M. K. , podnosząc zarzuty naruszenia przepisu prawa materialnego (art. 18 § 3 k.k.; art. 286 § 3 k.k.) oraz przepisów prawa formalnego, które to naruszenie miało wpływ na wynik postępowania (art. 7 k.p.k. w zw. z art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2 k.p.k.), a także wskazując na błąd w ustaleniach faktycznych, wniósł o uniewinnienie od zarzucanego ww. oskarżonemu czynu, ewentualnie zmianę kwalifikacji prawnej z art. 286 § 1 k.k. na art. 286 § 3 k.k. oraz dokonanie zmiany opisu czynu i warunkowe umorzenie postępowania wobec oskarżonego.
Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 29 maja 2024 r., sygn. akt V Ka 1023/23, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił oskarżonych od zarzucanych im czynów.
Od wyroku Sądu odwoławczego kasację wniósł prokurator, na niekorzyść obu oskarżonych, podnosząc zarzut rażącego i mającego istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia prawa procesowego, tj. art. 457 § 3 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. oraz art. 7 k.p.k., poprzez dokonanie nieprawidłowej kontroli odwoławczej, polegającej na niezgodnej z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego oceny zgromadzonych w przedmiotowej sprawie dowodów w postaci dokumentacji związanej z realizacją umowy […] o refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy, jak również zeznań świadków J. K. i M. K. w zakresie tego, iż złożone przez J. K. oświadczenie o posiadaniu przez M. K. statusu bezrobotnego było okolicznością nieistotną z punktu widzenia ww. umowy zawartej z Miastem Ł., z upoważnienia którego działał p.o. Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w Ł., co doprowadziło do wydania wyroku reformatoryjnego skutkującego uniewinnieniem oskarżonych, podczas gdy właściwie przeprowadzona ocena wskazanych dowodów prowadzi do wniosku, iż była to okoliczność kluczowa dla przyznania wynagrodzenia, na co wskazuje w szczególności treść samej umowy, korespondencja pomiędzy J. K. a Urzędem, jak również wypowiedzenie przez Urząd umowy po ujawnieniu okoliczności związanych z faktycznym zatrudnieniem M. K. , a co za tym idzie, iż M. K. uzyskując na polecenie J. K. decyzję o uznaniu go za osobę bezrobotną w dniu 14 lipca 2020 roku pomógł mu w popełnieniu ww. przestępstwa, co skutkowało uniewinnieniem oskarżonych i zawarciem błędnych wniosków w uzasadnieniu orzeczenia.
Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna.
Trafnie bowiem zarzucono w niej wadliwość kontroli instancyjnej i popełniony w jej ramach błąd subsumcyjny, który doprowadził do wydania wyroku reformatoryjnego i uniewinnienia oskarżonych od zarzucanych im przestępstw.
Sąd ad quem uznał, że „jakkolwiek zachowanie oskarżonego J. K. wprowadziło w błąd pracownika Powiatowego Urzędu Pracy w Ł. jednakże trudno uznać, iż owo wprowadzenie w błąd przez oskarżonego dotyczyło istotnych okoliczności. Innymi słowy owo wprowadzenie w błąd przez oskarżonego pracownika Powiatowego Urzędu Pracy w Ł. nie miało charakteru istotnego bowiem nie miało ono znaczenia dla podjęcia decyzji w zakresie rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego” (pkt 4.1. uzasadnienia wyroku Sądu ad quem). U podstaw takiego stanowiska Sądu II instancji leżało przekonanie, że nawet, gdyby Urząd Pracy w Ł. wiedział, że M. K. nie jest osobą bezrobotną, to skierowałby inną osobę figurującą w rejestrze osób bezrobotnych, a przedmiotem umowy nie było utworzenie miejsca pracy dla konkretnej osoby, ale dla osoby bezrobotnej spełniającej określone kryteria. Co więcej Sąd ad quem uznał, że zachowanie oskarżonego J. K. nie doprowadziło pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Zaprezentowane stanowisko Sądu odwoławczego nie jest prawidłowe, albowiem opiera się na wadliwym postrzeganiu pojęcia istotności błędu w realiach faktycznych sprawy, a ponadto zdaje się nie dostrzegać całokształtu zachowania oskarżonych.
Trafnie prokurator w kasacji podnosi, że z poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych wynika, iż przed zawarciem umowy J. K. utworzył w swoim zakładzie pracy stanowisko kolorysty i zatrudnił na nim M. K. . Ten, na polecenie swego faktycznego pracodawcy w dniu 14 lipca 2020 r. zarejestrował się jako osoba bezrobotna, a 17 lipca 2020 r. J. K. oświadczył, że ma wiedzę na temat osoby bezrobotnej zarejestrowanej w Urzędzie, która spełnia wszelkie wymogi wniosku o dofinansowanie na planowane stanowisko pracy, którego to realizacja od dnia jego złożenia (10 lutego 2020 r.) napotykała istotne problemu z uwagi na brak osób spełniających określone wymagania.
Jeśli chodzi o zasadniczą kwestię – pojęcie istotności błędu, to ocenia się ją w kontekście wpływu na decyzję o rozporządzeniu mieniem. Niewątpliwie zatem wadliwie Sąd odwoławczy uznał wprowadzenie w błąd PUP w Ł. przez J. K. za błąd nieistotny, skoro to właśnie złożenie przez niego oświadczenia o posiadaniu kandydata na stanowisko pracy, który faktycznie był już u niego zatrudniony, stanowiło warunek dla realizacji umowy i przysporzenia po stronie ww. oskarżonego, a w wyniku zgłoszenia się M. K. i oświadczenia J. K. doszło do rozporządzenia mieniem, które – wobec niezgodności obiektywnego stanu rzeczy z warunkami umowy – było niekorzystne dla pokrzywdzonego, skoro nie prowadziło do aktywizacji zawodowej bezrobotnego, tylko wzbogacało pracodawcę już zatrudniającego daną osobę. Na płaszczyźnie znamion czynu zabronionego nic w tej sprawie nie zmienia to, że potencjalnie umowa taka mogłaby być zrealizowana poprzez skierowanie do pracy u J. K. innej osoby faktycznie bezrobotnej, skoro zachowanie tego oskarżonego zasadzało się właśnie na współdziałaniu z M. K. , który wbrew złożonej deklaracji w PUP w Ł., nie był osobą bezrobotną. Z tego względu całość realizowanych czynności należy uznać za oszukańcze zabiegi, stanowiące istotę przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. Dla bytu przestępstwa oszustwa istotne jest to, czy w wyniku m.in. wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd doszło do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Jeżeli takie powiązanie kauzalne występuje, to oczywiste jest, że takie wprowadzenie w błąd było istotne z punktu widzenia zrealizowania znamion tego przestępstwa.
W świetle powyższych rozważań nie budzi wątpliwości to, że Sąd odwoławczy przeprowadził wadliwą kontrolę instancyjną w zakresie weryfikacji oceny istotności błędu, w który za sprawą działań oskarżonych, został wprowadzony Powiatowy Urząd Pracy w Ł., co w konsekwencji doprowadziło do rażącego naruszenia art. 286 § 1 k.k., skutkującego bezzasadnym uniewinnieniem oskarżonych. Konieczne stało się zatem uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania. Sąd ten dokona ponownie rzetelnego rozpoznania wniesionych apelacji, mając na względzie zaprezentowane zapatrywanie prawne i w zależności od wyniku przeprowadzonej kontroli instancyjnej wyda stosowne rozstrzygnięcie.
Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.
[J.J.]
[a.ł]
Kazimierz Klugiewicz Zbigniew Puszkarski Waldemar Płóciennik