POSTANOWIENIE
Dnia 24 kwietnia 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Wąsek-Wiaderek
w sprawie W. K.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej, na posiedzeniu w dniu 24 kwietnia 2025 r.,
wniosku skazanego o wyłączenie SSN Anny Dziergawki od udziału w rozpoznaniu sprawy V KK 129/25,
na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. i art. 42 § 1 i 4 k.p.k.,
p o s t a n o w i ł
wyłączyć SSN Annę Dziergawkę od udziału w rozpoznaniu sprawy V KK 129/25.
UZASADNIENIE
Do Sądu Najwyższego wpłynęła sprawa z kasacji obrońcy skazanego W. K., która została zarejestrowana pod sygn. akt V KK 129/25. W kasacji podniesiono m.in. zarzut nienależytej obsady Sądu II instancji, albowiem w jego składzie zasiadali Sędziowie powołani do pełnienia urzędu na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3; dalej: ustawa nowelizująca KRS).
Do rozpoznania tej sprawy została wyznaczona SSN Anna Dziergawka. Pismem z dnia 9 kwietnia 2025 r. skazany W. K. złożył osobisty wniosek o wyłączenie SSN Anny Dziergawki od udziału w rozpoznaniu sprawy V KK 129/25, wskazując na fakt powołana ww. Sędziego na ten urząd na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy nowelizującej KRS. Skazany powołał się na orzecznictwo TSUE i Sądu Najwyższego. Ponadto skazany odwołał się do konieczności poszanowania zasady nemo iudex in causa sua. Podniósł bowiem, iż „zachodzi kuriozalna sytuacja nieznana ustawie, bo oto ma rozpoznawać kasację tzw. neo-sędzia, gdzie rażącym naruszeniem prawa w kasacji jest rozpoznanie apelacji Sądu w Łodzi przez neo-sędziów, czyli neo-sędzia ma rozliczać neo-sędziów”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek okazał się zasadny i doprowadził do wyłączenia SSN Anny Dziergawki od udziału w rozpoznaniu sprawy V KK 129/25.
Wniosek należało uwzględnić przede wszystkim z uwagi na konieczność zapewnienia skazanemu dostępu do niezależnego i bezstronnego sądu, ustanowionego ustawą, a więc podzielając pierwszy z argumentów powołanych we wniosku. Sąd Najwyższy, na podstawie art. 87 ust. 1 ustawy o SN, pozostaje związany uchwałą połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/2020 (OSNK 2020, z. 2, poz. 7), gdzie stwierdzono, że: „nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. […] zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3)”. Cytowana uchwała ma moc zasady prawnej, co oznacza, że jest nią związany każdy skład Sądu Najwyższego. Wynikającego z uchwały trzech Izb stanu rzeczy nie zmieniło orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2020 r. (sygn. akt U 2/20, OTK-A 2020, poz. 61; Dz. U. 2020, poz. 376). Argumenty na rzecz tej tezy zostały obszernie zreferowane m.in.: w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 23 listopada 2022 r., I KO 79/21 i I KO 80/21; z dnia 18 stycznia 2023 r., IV KZ 59/21; z dnia 6 lipca 2023 r., IV KO 14/23; czy w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2023 r., V KK 17/23, a Sąd Najwyższy orzekający w tej sprawie je podziela.
Stanowisko zawarte w uchwale trzech Izb Sądu Najwyższego zostało następnie potwierdzone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22 (OSNK 2022, z. 6, poz. 22). Jest ono także aprobowane w kolejnych orzeczeniach (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2022 r., III PZP 1/22, OSNP 2022, z. 10, poz. 95; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2021 r., II KO 30/21; z dnia 19 stycznia 2023 r., I KK 240/22; z dnia 14 stycznia 2025 r., III KK 436/24; z dnia 15 stycznia 2025 r., I KO 127/24; z dnia 17 stycznia 2025 r., IV KK 458/24; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 lutego 2024 r., II KK 627/23; z dnia 18 grudnia 2024 r., II KO 84/24; z dnia 16 stycznia 2025 r., II KK 322/24).
Ponadto, zgodnie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: „ETPCz”) z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie Reczkowicz p. Polsce (skarga nr 43447/19), interpretującym standard „niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: „EKPC”, „Konwencja”), udział w procesie powoływania sędziów Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym w ww. trybie (w efekcie czego organ ten nie był niezależny od władzy wykonawczej i ustawodawczej) powoduje, że sąd z udziałem tak powołanego sędziego nie stanowi w konkretnej sprawie niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC (pkt 284 – szerzej w tym zakresie m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2021 r., I KZ 29/21; stanowisko potwierdzone także w wyroku ETPCz z dnia 8 listopada 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek p. Polsce, skargi nr 49868/19 i 57511/19, wyroku ETPCz z dnia 3 lutego 2022 r., Advance Pharma Sp. z o.o. p. Polsce, skarga nr 1469/20 oraz wyroku pilotażowym ETPCz z dnia 23 listopada 2023 r., Wałęsa p. Polsce, skarga nr 50849/21).
Wyłączając SSN Annę Dziergawkę od orzekania w tej sprawie Sąd Najwyższy miał na względzie także najnowsze orzecznictwo ETPCz, w którym aprobowane są kolejne ugody zawierane ze skarżącymi wskazującymi na naruszenie ich prawa do sądu ustanowionego ustawą na skutek wydawania orzeczeń przez Sąd Najwyższy z udziałem wadliwie powołanych sędziów. Trzeba odnotować, że w ramach zawartych ugód rząd zobowiązał się do wypłacenia skarżącym zadośćuczynień w kwocie po 10.000 euro (por. m.in. decyzje ETPCz z dnia 5 grudnia 2024 r.: Cupał i inni p. Polsce, skarga nr 30049/22; Zieliński p. Polsce, skarga nr 3423/22; Łabudek p. Polsce, skarga numer 43727/21).
Wobec powyższego orzekanie w tej sprawie przez SSN Annę Dziergawkę prowadziłoby do rozpoznania sprawy przez sąd niespełniający standardów wskazanych w art. 6 ust. 1 EKPC i nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.
Niezależnie od tego ma rację wnioskodawca, że w sytuacji nieuwzględnienia wniosku o wyłączenie sędziego doszłoby do naruszenia sedna zakazu nemo iudex in causa sua. Rozpoznanie kasacji w tej sprawie przez Sąd Najwyższy z udziałem SSN Anny Dziergawki mogłoby wzbudzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tego Sędziego u postronnego obserwatora, skoro ww. Sędzia miałaby oceniać zaistnienie w tej sprawie podniesionego w kasacji uchybienia z art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., którego podstawy odnoszą się do niej w takim samym stopniu, jak do Sędziów, których bezpośrednio dotyczy zarzut wskazujący na bezwzględną przyczynę odwoławczą.
Mając na uwadze powyższe, należało orzec jak w części dyspozytywnej postanowienia.
[J.J.]
[r.g.]