POSTANOWIENIE
Dnia 25 października 2023 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon
w sprawie E. G.
uniewinnionej od popełnienia czynu zabronionego z art. 178a § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 25 października 2023 r.
wniosku adw. T. M., obrońcy uniewinnionej E. G.,
o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym
na podstawie art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 632 pkt 2) k.p.k. w zw. z art. 636 § 1 k.p.k. w zw. § 11 ust. 4 pkt 2 i § 11 ust. 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie tj. z dnia 24 sierpnia 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1964),
p o s t a n o w i ł:
zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz uniewinnionej E. G. kwotę 4100 (cztery tysiące sto) złotych, tytułem zwrotu kosztów poniesionych w postępowaniu kasacyjnym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy.
UZASADNIENIE
Na rozprawie w dniu 3 października 2023 r. Sąd Najwyższy rozpoznał (w sprawie o sygn. V KK 128/22) kasację Zastępcy Prokuratora Rejonowego w Gdyni wniesioną na niekorzyść uniewinnionej E. G. od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 26 października 2021 r. w sprawie o sygn. akt V Ka 1856/21 utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 30 czerwca 2021 r. o sygn. akt II K 1296/19. Obrońca uniewinnionej E. G. wniósł odpowiedź na kasację, w której nie zawarł wniosku o zasądzenie na rzecz uniewinnionej kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego (k. 2-6v.). Postanowieniem z dnia 3 października 2023 r. Sąd Najwyższy oddalił kasację jako oczywiście bezzasadną (k. 26). Ponieważ orzeczeniem tym nie rozstrzygnięto w przedmiocie zasądzenia kosztów poniesionych przez uniewinnioną, w dniu 18 października 2023 r. (data prezentaty Sądu Najwyższego) obrońca uniewinnionej E. G. złożył wniosek o zasądzenie na jej rzecz od Skarbu Państwa zwrotu kosztów ustanowienia jednego adwokat w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym w łącznej wysokości 4100 (cztery tysiące) złotych (k. 37-38v.). Z treści uzasadnienia wniosku i załączonego oświadczenia E. G. (k. 41) wynika, że na żądaną kwotę składa się opłata od sporządzenia odpowiedzi na kasację oraz reprezentacja uniewinnionej podczas rozprawy kasacyjnej przed Sądem Najwyższym w dniu 3 października 2023 r., a także koszty dojazdu na rozprawę. We wniosku obrońca wskazał, że żądana kwota została ustalona z E. G. na podstawie umowy ustnej, a stwierdzona ostatecznie dwoma fakturami, które również zostały załączone do wniosku (k. 39-40), wraz z potwierdzeniami przelewów (k. 42-43).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek obrońcy uniewinnionej zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 626 § 2 k.p.k., jeśli w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie nie zamieszczono rozstrzygnięcia o kosztach, jak również, gdy zachodzi konieczność dodatkowego ustalenia ich wysokości lub rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wykonawczego, orzeczenie w tym przedmiocie wydaje odpowiednio sąd pierwszej instancji, sąd odwoławczy, a w zakresie dodatkowego ustalenia wysokości kosztów także referendarz sądowy właściwego sądu. Przepis ten znajduje zastosowanie w postępowaniu kasacyjnym w związku z wyraźnym odesłaniem przez art. 637a k.p.k.
O ile w postanowieniu kończącym postępowanie kasacyjne w sprawie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2023 r.) rozstrzygnięto co do zasady o kosztach sądowych związanych z tym postępowaniem (obciążono nimi Skarb Państwa.), to z uwagi na brak stosownego wniosku obrońcy uniewinnionej E. G. nie rozstrzygnięto o poniesionych przez nią kosztach. P. R. został w niniejszej sprawie skazany, zatem zgodnie z art. 627 k.p.k. (a także ww. zasadą) koszty procesu w sprawach z oskarżenia publicznego sąd zasądza od skazanego.
Zgodnie z art. 636 § 1 k.p.k., w sprawach z oskarżenia publicznego, w razie nieuwzględnienia środka odwoławczego, wniesionego wyłącznie przez oskarżyciela publicznego - koszty procesu za postępowanie odwoławcze ponosi Skarb Państwa. Do kosztów procesu — zgodnie z brzmieniem przepisu art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. — są uzasadnione wydatki strony z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy.
Zwrócić należy uwagę na to, że w powołanym w części wstępnej niniejszego postanowienia rozporządzeniu nie ma wyszczególnionej czynności prawnej w postaci sporządzenia i wniesienia odpowiedzi na kasację. Najbardziej zbliżona swym charakterem jest opinia o braku podstaw do wniesienia kasacji (§ 11 ust. 4 pkt 2), dlatego należało na tej podstawie przyjąć wartość stawki minimalnej na kwotę 720 zł. W orzecznictwie prezentowany był również pogląd, że złożenie odpowiedzi na kasację stanowi czynność zbliżoną do samej kasacji (zob. np. postanowienie SN z dnia 24 października 2013 r., sygn. III KK 316/13, SIP Legalis nr 739691). Przyjmując takie stanowisko, wartość stawki minimalnej zamykałaby się również w tej kwocie, gdyż przepis § 11 ust. 3 pkt 1 Rozporządzenia ustanawia jej wysokość na 720 zł (sporządzenie i wniesienie kasacji w sprawie, w której w pierwszej instancji orzeczenie wydał Sąd Rejonowy w Gdyni).
Powyższa kwota nie obejmuje jednak zastępstwa procesowego w toku rozprawy przez najwyższą instancją sądową (tj. samego występowania przed Sądem Najwyższym na rozprawie), za które to czynności rozporządzenie przewiduje odrębną stawkę w § 11 ust. 2 pkt 6 w wysokości 1200 zł — jeśli chodzi o prowadzenie obrony przed Sądem Najwyższym.
Wynagrodzenie adwokata ustanowionego z wyboru ustalane jest w granicach dopuszczalnej, szerokiej autonomii (art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze). Zasada umowności ustalania opłat za czynności adwokackie, uwzględniająca prawa rynku, obowiązuje jednak tylko między stronami umowy. W przypadku opłat za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia zwrotu kosztów obrony, sytuacja przedstawia się inaczej, gdyż podlegają one określonym limitom. Zasądzenie kosztów obrony wyższych od wskazanych powyżej stawek minimalnych (maksymalnie w wysokości ich sześciokrotności) w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy wymaga wykazania i ustalenia okoliczności uzasadniających takie rozstrzygnięcie wymienionych w § 15 ust. 3 rozporządzenia. Ocenie sądu podlegają takie wyznaczniki, jak m. in. nakład pracy adwokata w korelacji względem rodzaju i stopnia zawiłości sprawy oraz obszerności materiału dowodowego. Niezależnie jednak od tego zauważyć należy, iż ze względu na to, iż do kosztów procesu, zgodnie z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k., należą uzasadnione wydatki strony, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy lub pełnomocnika, wobec rodzaju orzeczenia Sądu Najwyższego oddalającego kasację oczywiste jest, że E. G. należą się od Skarbu Państwa, wskazane wyżej wydatki. Zostały one udokumentowane złożonymi przez obrońcę fakturami VAT, a określoną w nich wysokość kosztów uznać należy za współmierną do nakładu pracy adwokata przy wykonywaniu czynności procesowej w postaci sporządzenia odpowiedzi na kasację, udziału w rozprawie kasacyjnej, a także pokrywającą wydatki, które obrońca poniósł w związku z dojazdem, nie przekraczającej przy tym górnej granicy limitowanej owymi przepisami § 11 ust. 2 pkt 6, § 12 ust. 1 i § 15 ust. 3 przywołanego na wstępie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.(zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2011 r., I KZP 1/11, OSNKW 2011, z.5, poz.38). Brak przy tym podstaw, aby określając wysokość wydatków poniesionych przez E. G. nie uwzględnić doliczonego do kosztów podatku, ponieważ jak wynika z obydwu faktur to kwoty stanowiące podatek VAT zostały przez nią faktycznie poniesione.
Kierując się zatem powyższymi zapatrywaniami, Sąd Najwyższy zasądził
na rzecz E. G. zwrot kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z ustanowieniem obrońcy w postępowaniu kasacyjnym w kwocie określonej w części dyspozytywnej postanowienia.
[SOP]
[ms]