SN

Sygn. akt V CSK 67/20

POSTANOWIENIE

Dnia 23 czerwca 2020 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Monika Koba

w sprawie z wniosku G. K.
‎przy uczestnictwie J. B. W. i M. W.
‎o zniesienie współwłasności,
‎na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 23 czerwca 2020 r.,
‎na skutek skargi kasacyjnej uczestników
‎od postanowienia Sądu Okręgowego w J.
‎z dnia 15 października 2019 r., sygn. akt II Ca (…),

1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,

2) zasądza od uczestników solidarnie na rzecz wnioskodawczyni kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 października 2019 r. Sąd Okręgowy w J. oddalił apelację uczestników J. W. i M. W. od postanowienia Sąd Rejonowego w L. z dnia 6 czerwca 2019 r. dokonującego zniesienia współwłasności nieruchomości zabudowanej położonej w S. obejmującej działki nr (…) (o powierzchni 0,5303 ha) oraz nr (…) (o powierzchni 0, 2694 ha), dla których Sąd Rejonowy w L. prowadzi księgę wieczystą nr (…) przez: 1) przyznanie wnioskodawczyni G. K. działki nr (…) (o powierzchni 0,1754 ha) i nr (…) (o powierzchni 0,1826 ha) oznaczonych w opinii przez biegłego sądowego z zakresu geodezji przy Sądzie Okręgowym w W. J. B. z września 2018 r., jako wariant II kolorem zielonym, 2) przyznanie uczestnikom J. W. i M. W. na prawach wspólności małżeńskiej działek nr (…) (o powierzchni 0,2713 ha) i nr (…) ( o powierzchni 0,0868 ha) oznaczonych w opinii przez biegłego sądowego z zakresu geodezji przy Sądzie Okręgowym w W. J. B. z września 2018r., jako wariant II kolorem zielonym, 3) pozostawienie we współwłasności wnioskodawczyni w ½ części i uczestników w ½ części na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej działkę nr […]/4 (o powierzchni 0,0836 ha) oznaczonej w opinii przez biegłego sądowego z zakresu geodezji przy Sądzie Okręgowym w W. J. B. z września 2018 r., jako wariant II kolorem niebieskim.

Orzeczenie Sądu Okręgowego zostało zaskarżone skargą kasacyjną przez uczestników J. W., i M. W. . Wnosząc o jej przyjęcie do rozpoznania wskazali, że jest ona oczywiście uzasadniona z uwagi na pominięcie przez Sądy obu instancji, że postępowaniem o zniesienie współwłasności zostało objęte gospodarstwo rolne, co uzasadniało zastosowanie art. 213 i 214 k.c. oraz wymagało przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu rolnictwa na okoliczność dopuszczalności podziału gospodarstwa rolnego, sposobu jego podziału oraz ustalenia czy nie pozostaje on w sprzeczności z interesem społeczno - gospodarczym, w tym zwłaszcza zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Podkreślili, że są czynnymi rolnikami, nieruchomość objęta zniesieniem współwłasności stanowi część ich gospodarstwa rolnego, a wnioskodawczyni nie jest rolnikiem i nie prowadzi żadnej działalności rolniczej.

Ponadto istnieje potrzeba wyjaśnienia przez Sąd Najwyższy relacji między unormowaniami art. 213 i 214 k.c. a regulacją ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (jedn. tekst: Dz.U. z 2019 r., poz. 1362, ze. zm. - dalej: „ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego” lub „u.k.u.r.”) przez udzielenie odpowiedzi na pytanie czy przepisy tej ustawy w zakresie kryteriów przyznawania gospodarstwa rolnego są przepisami szczególnymi wobec przepisów kodeksu cywilnego czy też mają wobec nich charakter komplementarny oraz w jakim zakresie przy zniesieniu współwłasności gospodarstwa rolnego należy uwzględniać przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną wnioskodawczyni wniosła o odmowę przyjęcia jej do rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, którego rozpoznanie przez Sąd Najwyższy musi być uzasadnione względami o szczególnej doniosłości, wykraczającymi poza indywidualny interes skarżącego, a mającymi swoje źródło w interesie publicznym. Zgodnie z art. 398⁹ § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Sąd Najwyższy w ramach przedsądu bada tylko wskazane w skardze kasacyjnej okoliczności uzasadniające jej przyjęcie do rozpoznania, a nie podstawy kasacyjne i ich uzasadnienie. Cel wymagania określonego w art. 398⁴ § 2 k.p.c. może być osiągnięty tylko przez powołanie i uzasadnienie istnienia przesłanek o charakterze publicznoprawnym, które będą mogły stanowić podstawę oceny skargi kasacyjnej pod kątem przyjęcia jej do rozpoznania.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego przez oczywistą zasadność skargi kasacyjnej (art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c.) należy rozumieć sytuację, w której skarga jest uzasadniona w sposób ewidentny, wskazując na rażące i poważne uchybienia zaskarżonego orzeczenia, które są możliwe do stwierdzenia bez konieczności prowadzenia bardziej złożonych rozumowań. Jedynie w takim wypadku możliwa jest kontrola prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji w postępowaniu kasacyjnym. Obciążenie go oczywistą i istotną wadą wskazuje, że usunięcie tego orzeczenia z obrotu leży w interesie publicznym - a tym samym, że może dojść do realizacji celu skargi kasacyjnej, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia (tak np. Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 10 kwietnia 2013 r., III CSK 67/13, niepubl. i z dnia 29 września 2017 r., V CSK 162/17, niepubl.). Przesłanką przyjęcia skargi kasacyjnej nie jest oczywiste naruszenie konkretnego przepisu prawa materialnego lub procesowego, lecz sytuacja, w której naruszenie to spowodowało wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2015 r., IV CSK 189/15, niepubl. i przywołane tam orzecznictwo).

Sytuacja taka w badanej sprawie nie wystąpiła. W uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania brak jest takich argumentów, które wskazywałyby na rażące naruszenie prawa w ustalonym przez Sąd drugiej instancji i wiążącym Sąd Najwyższy stanie faktycznym (art. 398³§ 3 i 398¹³§ 2 k.p.c.) Sąd drugiej instancji ustalił, że przedmiotem zniesienia współwłasności były działki gruntu nr […]/1 i […]/2 o łącznej powierzchni 0,82 ha, stanowiące działkę siedliskową zabudowaną domem mieszkalnym i budynkami o charakterze użytkowym (k. 142), a nie gospodarstwo rolne. Skarżący we wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania zakładają natomiast, że przedmiotem zniesienia współwłasności było gospodarstwo rolne i na tej podstawie formułują następnie podstawy skargi. Argumentacja taka jest sprzeczna z podstawą faktyczną zaskarżonego rozstrzygnięcia i jako taka nie może stanowić o oczywistej zasadności skargi. Jednocześnie przyjęcie przez Sądy obu instancji, że zabudowana działka siedliskowa, której część stanowi zaplecze prowadzonego przez skarżących gospodarstwa rolnego nie jest gospodarstwem rolnym, nie świadczy o oczywistej zasadności skargi, skoro jest zgodne z poglądem prezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1984 r., III CZP 22/84, OSNCP 1985, nr 1, poz. 8) oraz definicją legalną gospodarstwa rolnego kładącą nacisk na element funkcjonalny (art. 55³ k.c.)

Skoro przedmiotem zniesienia współwłasności nie było gospodarstwo rolne bezprzedmiotowe jest rozważanie, w okolicznościach sprawy w których wniesiono skargę, zagadnienia prawnego - relacji między unormowaniami art. 213 i 214 k.c. a ustawą o kształtowaniu ustroju rolnego w kontekście podnoszonym przez skarżących. Nie można również nie dostrzec, że zarzuty z którymi skarżący wiążą oczywistą zasadność skargi, czynią jednocześnie przedmiotem problemów wykładniczych, co pozostaje w logicznej sprzeczności. Albo jest tak, że wykładnia danych przepisów jest prosta i w związku z tym, ich naruszenie jest oczywiste, albo tak, że wykładnia ta rodzi istotne zagadnienie prawne, wobec czego naruszenie przepisów nie może być oczywiste (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2015 r., I CSK 980/14, niepubl. i z dnia 26 listopada 2013 r., I UK 291/13, niepubl.).

Wskazać jedynie należy, że zniesieniu współwłasności według szczególnych zasad wynikających z art. 213 - 218 k.c. podlega gospodarstwo rolne zdefiniowane w art. 55³ k.c., a jeśli będzie ono spełniać kryteria, o których mowa w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego - czyli będzie gospodarstwem rolnym w rozumieniu kodeksu cywilnego, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej albo łączna powierzchnia nieruchomości rolnych jest nie mniejsza niż 1 ha (art. 2 pkt 2 u.k.u.r.), przyznanie przez sąd tego gospodarstwa będzie musiało także uwzględniać przepisy tej ustawy (art. 213 § 2 w zw. z art. 166 § 3 k.c.). Również w przypadku zniesienia współwłasności nieruchomości rolnej nie stanowiącej gospodarstwa rolnego sąd jest zobligowany uwzględniać przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (art. 210 § 2 k.c. w zw. z w zw. z art. 166 § 3 k.c. oraz art. 2 pkt 1 i 2 a pkt 1 b u.k.u.r.). Nabywcą nieruchomości rolnej w rozumieniu ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego może być co do zasady rolnik indywidualny (art. 2 ust. 1 u.k.u.r.). Regulacja ta nie dotyczy jednak nabycia nieruchomości rolnej o powierzchni mniejszej niż 1 ha (art. 2 a ust. 3 pkt 1 a u.k.u.r.) oraz w wyniku zniesienia współwłasności (art. 2 a ust. 3 pkt 10 u.k.u.r.).

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 398⁹§ 2 k.p.c. odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, nie znajdując też okoliczności, które w ramach przedsądu jest obowiązany brać pod uwagę z urzędu.

O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 520 § 3 w zw. z art. 391 § 1 w zw. z art. 398²¹ k.p.c. i § 10 ust. 4 pkt 2 w zw. z § 5 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (jedn. tekst: Dz. U. z 2015, poz. 1800, ze zm.).

^jw