POSTANOWIENIE
Dnia 18 lipca 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Stankiewicz
w sprawie P. S.
oskarżonego z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 18 lipca 2025 r.,
skargi obrońcy oskarżonego
na wyrok Sądu Okręgowego w Bielsku - Białej
z dnia 27 listopada 2024 r., sygn. akt VII Ka 529/24,
uchylający wyrok Sądu Rejonowego w Ż.
z dnia 14 lutego 2024 r., sygn. akt II K 636/22 i przekazujący sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania
na podstawie art. 539e § 2 k.p.k.,,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić skargę;
2. obciążyć oskarżonego P.S. kosztami postępowania skargowego.
UZASADNIENIE
W sprawie o sygn. akt II K 636/22 m.in. P. S. został oskarżony o to, że:
I. w dniu 20 stycznia 2020 roku, w Ż. , woj. [...], wbrew przepisom ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, posiadał środek odurzający w postaci suszu ziela konopi innych, niż włókniste, w ilości co najmniej jednej porcji dilerskiej,
tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,
II. w dniu 7 sierpnia 2020 roku, w Ż. , woj. [...], wbrew przepisom ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, posiadał substancję psychotropową w postaci mefedronu, w ilości co najmniej jednej porcji dilerskiej,
tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii,
III. w dniu 1 września 2021 roku, w Ż. , woj. [...], wbrew przepisom ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, posiadał substancje psychotropowe w postaci: N-etyloheksedronu, o wadze 2,88 grama netto oraz 3-chlorometkatynonu (3-CMC), o wadze 16,05 grama netto,
tj. o przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii.
Sąd Rejonowy w Ż. wyrokiem z dnia 14 lutego 2024 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 636/22, przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k.:
1. uznał oskarżonego P. S. , za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt III części wstępnej wyroku, ustalając, że ilość posiadanych substancji psychotropowych wynosiła łącznie 17,74 g, stanowiącego przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i za to, na mocy tego przepisu, wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;
2. na mocy art. 69 § 1 i § 2 k.k. oraz art. 70 § 1 k.k., wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił oskarżonemu Pawłowi Stankiewiczowi na okres próby wynoszący 2 lata;
3. na mocy art. 70 ust. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, zasądził od oskarżonego P. S. - na rzecz Centrum Zdrowia Psychicznego i Leczenia Uzależnień „F. ”, ulica D.[…] w G. - nawiązkę w kwocie 2.000 złotych;
4. na mocy art. 72 § 1 pkt 1 k.k., zobowiązał oskarżonego P. S. - do pisemnego informowania Sądu o przebiegu okresu próby, co 6 miesięcy;
- w punktach 7 i 8 wyroku orzekł, w odniesieniu do P. S. , w przedmiocie dowodów rzeczowych;
- w punkcie 9 wyroku tiret pierwsze - na mocy art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. - uniewinnił oskarżonego P. S. od popełnienia czynów zarzucanych mu w pkt I i w pkt II części wstępnej wyroku.
Apelacje od powyższego wyroku wniesione zostały przez prokuratora oraz obrońcę oskarżonego P. S. .
Prokuratur Rejonowy w Ż. , zaskarżył go m.in. w stosunku do oskarżonego P. S. „w zakresie uniewinnienia od czynów z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii przypisanych mu w pkt I i II wyroku – w całości na niekorzyść oskarżonego”, a także zaskarżył go na niekorzyść innych oskarżonych i powołując się na treść art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:
„1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść, „polegający na uznaniu, że dowody ujawnione na rozprawie, a w szczególności nagrania z kamer monitoringów wraz z dźwiękiem, umieszczonych w mieszkaniu P. Z. , jak i protokoły oględzin plików multimedialnych zawierających wizerunki oskarżonych odwiedzających P. Z. oraz stenogramy z ich rozmów, opinia toksykologiczna substancji zabezpieczonych u P. Z. , opinia biegłego sądowego z zakresu kryminologii przestępczości narkotykowej, slangu narkotykowego i przestępczego - i ustalone na ich podstawie okoliczności w postaci zakupu substancji odurzających lub substancji psychotropowych przez oskarżonych od P. Z. , podczas których to transakcji oskarżeni porozumiewali się z wymienionym slangiem narkotykowym świadczącym o rodzaju i ilości zakupionego środka zabronionego, nie są wystarczające do uznania za udowodniony fakt popełnienia przez oskarżonych czynów z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, podczas gdy dowody te i okoliczności ocenione we wzajemnym ze sobą powiązaniu prowadzą do jednoznacznego wniosku, że oskarżeni dopuścili się zarzuconych im czynów;
2) obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a to art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. polegającą na uwzględnieniu jedynie okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonych i dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego z pominięciem dowodów świadczących o sprawstwie oskarżonych, a to nagrań z kamer monitoringu wraz z dźwiękiem, umieszczonych w mieszkaniu P. Z. , jak i protokołów oględzin plików multimedialnych zawierających wizerunki oskarżonych odwiedzających P. Z. oraz stenogramy z ich rozmów, opinii toksykologicznej substancji zabezpieczonych u P. Z. , opinii biegłego sądowego z zakresu kryminologii przestępczości narkotykowej, slangu narkotykowego i przestępczego, wbrew zasadom prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego i przyjęcie, że oskarżeni nie dopuścili się zarzucanych im czynów, a to posiadania środków odurzających i substancji psychotropowych”.
Podnosząc powyższe zarzuty prokurator wniósł o: uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej uniewinnienia P. S. (oraz innych oskarżonych) i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Żywcu do ponownego rozpoznania, a w pozostałym zakresie tj. od pkt 1 do pkt 7 o utrzymanie wyroku w mocy.
Obrońca oskarżonego P. S. zaskarżył powyższy wyrok w całości i na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 k.p.k. zarzucił:
„1. Naruszenie prawa materialnego, a to art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii poprzez przypisanie oskarżonemu sprawstwa mimo braku związku między jego osobą, a znalezionymi w budynku jednorodzinnym w Ż. substancjami psychotropowymi.
2. Obrazę prawa procesowego, która miała wpływ na treść wyroku, a to:
- art. 5 § 2 i art. 7 k.p.k. poprzez przyjęcie, że substancje znalezione w koszu na śmieci substancje psychotropowe należały do P. S. .
- art. 4 k.p.k. poprzez uwzględnienie dowodów wyłącznie na niekorzyść oskarżonego.
3. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia przez uznanie, że znalezione w koszu na śmieci, znajdującym się na terenie budynku jednorodzinnego w Ż. substancje psychotropowe należały do oskarżonego”.
W konkluzji obrońca wniósł o: „zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania”.
Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej wyrokiem z dnia 27 listopada 2024 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 529/24, po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez Prokuratora Rejowego w Żywcu i obrońcę oskarżonego P. S. :
I. uchylił pkt 9 i 11 zaskarżonego wyroku i w tym zakresie sprawę oskarżonych P. S. , P. K. , S. L., J. M., A. S., P. O., D. D., W. K., D. P., K. O. i M. G. przekazał Sądowi Rejonowemu w Żywcu do ponownego rozpoznania;
II. w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
III. zwolnił oskarżonego P. S. od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.
Obrońca oskarżonego P. S. wniósł skargę na powyższy wyrok Sądu Okręgowego w Bielsku - Białej. Na zasadzie art. 539a § 1 i 2 k.p.k. zaskarżył go „w całości, na korzyść oskarżonego wyrok w części uchylającej wyrok Sądu Rejonowego w Żywcu z dnia 14 lutego 2024 r. sygn. akt II K 636/22” i na podstawie art. 539a § 3 k.p.k. i art. 437 k.p.k. zarzucił:
„Naruszenie art. 437 k.p.k. poprzez uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w Żywcu w części uniewinniającej oskarżonego P. S. podczas, gdy uchylenie to jest pozbawione podstaw, odbyło się sprzecznie z treścią art. 7 k.p.k. i art. 5 § 2 k.p.k., poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i poprzez tłumaczenie wątpliwości na niekorzyść oskarżonego polegające na uznaniu, że odnośnie zarzutu z dnia 20 stycznia 2020 r. i co do zarzutu 7 sierpnia 2020 r. z przedstawionych przez oskarżyciela dowodów można ustalić, że oskarżony nabywał jakiekolwiek substancje psychotropowe”.
Podnosząc powyższy zarzut obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga obrońcy oskarżonego P. S. jest niezasadna i dlatego podlega oddaleniu.
Na wstępie przypomnieć należy, że w myśl art. 539a § 1 k.p.k., nadzwyczajny środek zaskarżenia w postaci skargi na wyrok sądu odwoławczego uchylający wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący sprawę do ponownego można wnieść wówczas, gdy wydane na etapie postępowania apelacyjnego orzeczenie o charakterze kasatoryjnym naruszało art. 437 k.p.k. lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 k.p.k. Z treści powyższych przepisów wynika, że rozpoznanie skargi powinno ograniczać się do zbadania, czy dotychczasowe rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jest dotknięte jedną z wad określonych w art. 439 § 1 k.p.k. (wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza), albo czy sąd odwoławczy uchylił wyrok mimo braku formalnych przeszkód określonych w art. 454 k.p.k. do wydania wyroku zmieniającego oraz czy jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu sądowego w całości (art. 437 § 2 k.p.k.). Przedmiotem kontroli w tym postępowaniu jest więc jedynie stwierdzenie, czy uchylając wyrok sądu pierwszej instancji z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania, sąd odwoławczy kierował się podstawami wydania wyroku kasatoryjnego wskazanymi w art. 539a § 3 k.p.k. oraz czy w realiach konkretnej sprawy rzeczywiście istniała taka podstawa. Za takim stwierdzeniem przemawia także ratio legis wprowadzenia instytucji skargi na wyrok sądu odwoławczego (zob. uchwała SN [7] z dnia 25 stycznia 2018 r., I KZP 13/17, OSNKW 2018, z. 3, poz. 23). Natomiast niedopuszczalne jest aby Sąd Najwyższy, w trybie art. 539a k.p.k., badał merytorycznie prawidłowość przeprowadzonej kontroli odwoławczej w aspekcie uchybień podniesionych w apelacji, jak również zasadność uchybień stwierdzonych przez sąd odwoławczy (zob. postanowienie SN z 30 listopada 2022 r., II KS 20/22 i przywołane tam orzecznictwo SN). Podstawą skuteczności skargi, jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jest zatem wykazanie (po myśli art. 539a § 3 k.p.k.), że wydanie - na etapie postępowania apelacyjnego - orzeczenie kasatoryjne naruszało art. 437 k.p.k. (w rzeczywistości chodzi o art. 437 § 2 zdanie drugie k.p.k. - zob. D. Świecki [w:] D. Świecki [red.]; Kodeks postępowania karnego. Komentarz do zmian 2016, W-wa 2016, s. 590), lub też, że przy wydaniu tego orzeczenia wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 k.p.k., art. 454 k.p.k. lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości (zob. postanowienie SN z 27 marca 2025 r., III KS 56/24). Wynikający z art. 454 § 1 k.p.k. zakaz skazania w postępowaniu odwoławczym oskarżonego, który został uniewinniony w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, jest jednym z powodów uzasadniających uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, stosownie do art. 437 § 2 k.p.k. (zob. postanowienie SN z 4 lipca 2025 r., III KS 20/25). Taka właśnie sytuacja miała miejsce w realiach przedmiotowej sprawy.
Z uzasadnienia zaskarżonego skargą orzeczenia Sądu odwoławczego wynika wprost, że podstawą wydania wyroku kasatoryjnego był art. 454 § 1 k.p.k. (w zw. z art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k.). Sąd ad quem podzielił bowiem stanowisko prokuratora wskazując: na zasadność podniesionego „zarzutu błędnej oceny dowodów, która doprowadziła do przyjęcia, iż w sprawie brak jest wiarygodnych dowodów potwierdzających fakt popełnienia przez oskarżonych zarzucanych im czynów. Z uwagi zaś na brzmienie art. 454 § 1 k.p.k. w tej sytuacji jedynym możliwym rozstrzygnięciem było uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji”. Analiza uzasadnienia orzeczenia Sądu odwoławczego jednoznacznie wskazuje, iż dokonana przez sąd ad quem ocena dowodów doprowadziła go do wniosków odmiennych, aniżeli te, które były udziałem Sądu I instancji, które skutkowały uniewinnieniem m.in. oskarżonego P. S. , jednakże dokonaniu zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia stała na przeszkodzie reguła ne peius i dlatego w sprawie zaszły podstawy do wydania wyroku kasatoryjnego. Względy semantyczne są w takiej sytuacji irrelewantne (zob. postanowienia SN: z 29 maja 2025 r., IV KS 9/25; z 4 lipca 2025 r., III KS 20/25).
Powyższe oznacza, że zaskarżone skargą orzeczenie nie narusza art. 437 § 2 k.p.k., skoro przepis ten wymienia m.in. art. 454 k.p.k. jako jedną z podstaw wydania wyroku kasatoryjnego. W realiach rozpoznawanej sprawy, Sąd Okręgowy w Bielsku -Białej nie miał więc możliwości wydania innego orzeczenia niż to, które wydał. Obowiązek podjęcia określonej decyzji wynikał bowiem z treści przepisu art. 454 § 1 k.p.k., zgodnie z którym sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie. W tym układzie procesowym decyzja Sądu odwoławczego nie mogła być inna, a wydanie wyroku skazującego w drugiej instancji uniemożliwiła reguła ne peius. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie pozostawia wątpliwości, że przyczyną uchylenia wyroku Sądu Rejonowego w Ż. i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu pierwszoinstancyjnym był zakaz wynikający z art. 454 § 1 k.p.k. W pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyraźnie wskazano, iż: „Sąd Odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w I instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie. Gdyby materiał dowodowy został oceniony w sposób prawidłowy, pozbawiony wskazanych w niniejszym uzasadnieniu uchybień, to Sąd I instancji nie wydałby wyroku uniewinniającego”. Na marginesie odnotować należy, że również w sporządzonym formularzu uzasadnienia zaznaczono stosowny kwadrat (pkt 5.3.1.4.1. ze wskazaniem art. 454 § 1 k.p.k. - k. 1045 in fine), a jak już to wyżej podkreślono przepis ten jest jedną z podstaw, wskazanych w art. 437 § 2 k.p.k., do wydania orzeczenia kasatoryjnego.
Oznacza to, że wbrew stanowisku skarżącego, nie doszło do obrazy art. 437 k.p.k. W kontekście podniesionego przez obrońcę zarzutu i jego argumentacji stanowczo należy podkreślić, że Sąd Najwyższy, z uwagi na prawne uwarunkowania instytucji skargi z rozdziału 55a k.p.k., nie jest uprawniony do oceny prawidłowości kontroli odwoławczej przeprowadzonej w tej sprawie przez Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej. Zakres rozpoznania sprawy w postępowaniu skargowym jest bowiem bardzo ograniczony. Mianowicie postępowanie to ma na celu jedynie stwierdzenie, czy uchylając wyrok sądu pierwszej instancji i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania, sąd odwoławczy kierował się podstawami wydania wyroku kasatoryjnego wskazanymi w art. 539a § 3 k.p.k. oraz, czy takie rozstrzygnięcie było w konkretnej sprawie konieczne. Sąd Najwyższy nie może natomiast badać, czy zaistniały merytoryczne podstawy do wydania określonego wyroku. Przepis art. 539a § 3 k.p.k. nie przyznaje mu bowiem kompetencji do dokonywania oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego (por. postanowienia SN: z 11 czerwca 2021 r., III KS 1/21; z 31 maja 2021 r., V KS 13/21; z 27 marca 2025, IV KS 2/25; z 4 lipca 2025 r., III KS 20/25). Dlatego też rozpoznając wniesioną przez obrońcę skargę Sąd Najwyższy nie mógł wejść w rolę sądu odwoławczego i dokonać ponownej (postulowanej przez skarżącego), własnej oceny zasadności zarzutów podniesionych w wywiedzionych apelacjach. W zakres kognicji Sądu Najwyższego rozpoznającego skargę nie wchodzi bowiem ocena poglądu sądu odwoławczego o zasadności rozpoznawanej przez ten sąd apelacji prokuratora (na niekorzyść oskarżonego P. S. ). Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie kontrola skargowa podstaw uchylenia wyroku, związanych z uchybieniami określonymi w art. 438 k.p.k., nie może jednak prowadzić do badania zasadności ich stwierdzenia przez sąd odwoławczy, a powinna ograniczyć się tylko do tego, czy z tego powodu dopuszczalne jest wydanie kasatoryjnego orzeczenia. W przeciwnym wypadku musiałaby ona obejmować także kontrolę rozpoznania sprawy co do istoty. Taki zaś zakres kontroli skargowej pozostawałby w sprzeczności z wynikami wykładni językowej i systemowej przepisów o skardze. (por. uchwała SN [7] z dnia 25 stycznia 2018 r., I KZP 13/17, OSNKW 2018, z. 3, poz. 23).
Reasumując, ocena słuszności stanowiska Sądu odwoławczego - in concreto Sądu Okręgowego w Bielsku - Białej - pozostaje poza zakresem kontroli dokonywanej przez Sąd Najwyższy, w ramach niniejszego postępowania. Natomiast określone zapatrywanie Sądu ad quem obligowało ten organ do uchylenia zaskarżonego wyroku (w pkt 9 i 11) i w tym zakresie przekazania sprawy oskarżonego P. S. (oraz innych oskarżonych), Sądowi Rejonowemu w Ż. do ponownego rozpoznania, skoro nie wchodziło w grę wydanie wyroku skazującego w instancji odwoławczej (arg. ex art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k. w zw. z art. 454 § 1 k.p.k.).
Skoro Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej w zaskarżonym wyroku kasatoryjnym nie dopuścił się uchybienia przepisowi art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k., wniesioną skargę należało oddalić. Rozstrzygnięcie co do kosztów postępowania znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 539f k.p.k. w zw. z art. 527 § 4 a contrario k.p.k.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.
[J.J.]
[a.ł]