POSTANOWIENIE
Dnia 28 marca 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Dziergawka
w sprawie M.D.,
podejrzanego o popełnienie czynu z art. 190 § 1 k.k.
wobec którego postępowanie umorzono na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 31 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 28 marca 2025 r.,
na posiedzeniu bez udziału stron,
z urzędu kwestii wstrzymania wykonania
zaskarżonego kasacją Prokuratora Generalnego postanowienia
Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2017 r., sygn. akt VII Kzw 429/17,
utrzymującego w mocy postanowienie
Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 21 września 2017 r., sygn. akt III K 300/14,
oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 21 października 2024 r., sygn. akt III K 300/14/S - III 1 Ko 4030/24,
na podstawie art. 532 § 1 k.p.k.
postanowił
wstrzymać wykonanie postanowienia Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 21 września 2017 r., sygn. akt III K 300/14 (pkt 1) oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 21 października 2024 r., sygn. akt III K 300/14/S-III 1 Ko 4030/24
(pkt 1)
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 23 września 2015 r., w sprawie o sygn. akt III K 300/14, Sąd Rejonowy w Sosnowcu, na podstawie art. 324 § 2 k.p.k., nie uwzględnił wniosku Prokuratury Rejonowej Sosnowiec-Południe w Sosnowcu w przedmiocie umorzenia postępowania karnego przeciwko M.D., podejrzanemu o czyn z art. 190 § 1 k.k. i zastosowania środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w odpowiednim szpitalu psychiatrycznym i przekazał sprawę Prokuratorowi do dalszego prowadzenia (k. 315-316 akt).
Sąd Okręgowy w Katowicach, postanowieniem z dnia 9 grudnia 2015 r., w sprawie o sygn. akt VII Kz 298/15, po rozpoznaniu zażalenia prokuratora, na podstawie art. 437 k.p.k., art. 354a § 2 k.p.k. i art. 93a pkt 2 k.k. w zw. z art. 93f § 1 k.k. zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że umorzył postępowanie karne o przestępstwo z art. 190 § 1 k.k. wobec M.D. i zastosował wobec podejrzanego M.D. środek zabezpieczający w postaci terapii i zobowiązał podejrzanego do poddania się terapii polegającej na comiesięcznym stawiennictwie w Poradni Zdrowia Psychicznego (k. 340-344 akt).
Sąd Rejonowy w Sosnowcu postanowieniem z dnia 21 września 2017 roku, w sprawie o sygn. akt III K 300/14, zmienił stosowany wobec M.D. środek zabezpieczający poprzez umieszczenie go w zakładzie psychiatrycznym, o podstawowym stopniu zabezpieczenia (k. 457-458 akt).
Sąd Okręgowy w Katowicach postanowieniem z dnia 6 grudnia 2017 r., w sprawie o sygn. akt VII Kzw 429/17, po rozpoznaniu wniesionego zażalenia obrońcy podejrzanego, utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie (k. 492-494 akt).
Kasację od powyższego postanowienia wniósł Prokurator Generalny, zaskarżonemu postanowieniu zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego procesowego i materialnego, a mianowicie art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. w zw. z art. 459 § 2 k.p.k. oraz art. 92 k.p.k. i art. 93g § 1 k.k., 93b § 1 zd. drugie k.k. oraz art. 93b § 3 zd. drugie k.k. w zw. z art. 93b § 5 k.k., polegające na zaniechaniu rozpoznania sprawy niezależnie od zarzutu podniesionego w środku odwoławczym wniesionym przez obrońcę z urzędu podejrzanego M.D. na jego korzyść, kwestionującego de facto ustalenia faktyczne w zakresie istnienia podstaw do orzeczenia w stosunku do tego podejrzanego środka zabezpieczającego o charakterze izolacyjnym w kontekście braku wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia ponownie przez podejrzanego - w związku ze stwierdzoną chorobą psychiczną w postaci schizofrenii paranoidalnej - czynu zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości i utrzymanie w mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 21 września 2017 r. o zmianie stosowanego wobec M.D., mocą postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. akt VII Kz 298/15, środka zabezpieczającego w postaci terapii w warunkach ambulatoryjnych, polegającej na comiesięcznym stawiennictwie w wyznaczonym podmiocie leczniczym (Poradni Zdrowia Psychicznego przy Szpitalu w S.), o którym mowa w art. 93f § 1 k.k. i orzeczeniu w to miejsce środka zabezpieczającego określonego w art. 93g § 1 k.k. w postaci umieszczenia podejrzanego w szpitalu psychiatrycznym w sytuacji, gdy prawidłowo przeprowadzona kontrola odwoławcza winna była doprowadzić sąd ad quem do ustalenia, że w toku postępowania wykonawczego nie jest możliwe orzeczenie po raz pierwszy środka zabezpieczającego o charakterze izolacyjnym w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym, albowiem orzeczenie takiego środka może nastąpić jedynie w postępowaniu jurysdykcyjnym, co powinno znaleźć swoje odzwierciedlenie w rozstrzygnięciu merytorycznie kończącym postępowanie, tj. wyroku skazującym sprawcę przestępstw popełnionych w warunkach określonych w art. 93g § 2 i § 3 k.k. lub w orzeczeniu umarzającym postępowanie wobec niepoczytalności sprawcy, natomiast zmiana orzeczonego wobec sprawcy środka zabezpieczającego o charakterze wolnościowym, możliwa jest jedynie w granicach środków określonych w art. 93a § 1 pkt 1-3 k.k., co w konsekwencji doprowadziło do stosowania wobec M.D. - bez podstawy prawnej - środka zabezpieczającego o charakterze izolacyjnym w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia sądu odwoławczego, jak i utrzymanego nim w mocy postanowienia sądu I instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W związku z wniesieniem przez Prokuratora Generalnego kasacji od postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2017 r., w sprawie o sygn. akt VII Kzw 429/17, utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 21 września 2017 r., w sprawie o sygn. akt III K 300/14 w przedmiocie zastosowania wobec M.D. środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia go w szpitalu psychiatrycznym, należało z urzędu rozważyć kwestię wstrzymania wykonania tego orzeczenia.
W pierwszej kolejności należy odwołać się do treści art. 532 § 1 k.p.k., który wskazuje, że w razie wniesienia kasacji Sąd Najwyższy może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji. Treść tego przepisu wprawdzie nie określa przesłanek wstrzymania wykonania orzeczenia, jednakże taka możliwość, jak wynika z utrwalonego w tym zakresie orzecznictwa ma charakter wyjątkowy i stanowi odstępstwo od zasady określonej w art. 9 § 2 k.k.w. Przepis ten jednoznacznie wskazuje, że orzeczenie staje się wykonalne z chwilą jego uprawomocnienia. Zatem wstrzymanie wykonania orzeczenia, jako instytucja o charakterze wyjątkowym, może nastąpić przy jednoczesnym spełnieniu dwóch warunków, to jest wystąpienia sytuacji oczywistej zasadności zarzutów kasacyjnych oraz wykazania przez wnioskodawcę, że dalsze wykonywanie orzeczenia mogłoby wywołać wyjątkowo dolegliwe i nieodwracalne dla skazanego skutki (zob. postanowienie SN z dnia 8 lutego 2022 r., II KO 111/21; postanowienie SN z dnia 19 października 2021 r., V KK 415/21).
Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, nie przesądzając ostatecznego wyniku postępowania kasacyjnego, wskazać należy, że wstępna analiza kasacji Prokuratora Generalnego uzasadnia wstrzymanie z urzędu wykonania orzeczeń, na podstawie których stosowany jest wobec M.D. środek zabezpieczający w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym o podstawowym stopniu zabezpieczenia. Zawarty bowiem w kasacji zarzut jawi się jako w pełni zasadny, a jego uzasadnienie zasługuje na uwzględnienie. Zatem ocena zarzutów wyartykułowanych w nadzwyczajnym środku zaskarżenia dokonana wyłącznie w pryzmacie oceny potrzeby wstrzymania wykonania orzeczenia i wydania rozstrzygnięcia o charakterze incydentalnym, pozwala już prima facie na stwierdzenie wysokiego prawdopodobieństwa ich zasadności oraz postawienia prognozy co do możliwości uwzględnienia zarzutów kasacyjnych przez Sąd Najwyższy.
Dodatkowo podkreślić należy, że dalsze wykonywanie orzeczeń mogłoby wywołać wyjątkowo dolegliwe i w zasadzie nieodwracalne skutki dla podejrzanego. W przedmiotowej sprawie, po uzyskaniu kolejnych opinii o aktualnym stanie zdrowia psychicznego M.D., Sąd Rejonowy w Sosnowcu, a następnie Sąd Rejonowy w Rybniku, decydował o dalszym stosowaniu wobec podejrzanego środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym. Obecnie środek ten jest stosowany na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 21 października 2024 r., sygn. akt III K 300/14/S - III 1 Ko 4030/24 (pkt 1) – k. 631 akt wykonawczych, utrzymanego w mocy postanowieniem Sądu Okręgowego w Rybniku z dnia 29 listopada 2024 r., sygn. akt VI Kzw 288/24 (k. 651 akt wykonawczych).
Nie przesądzając więc rozstrzygnięcia, które może finalnie zapaść po merytorycznym rozpoznaniu wniesionej kasacji należało stwierdzić, że konieczne stało się wstrzymanie z urzędu postanowienia Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 21 września 2017 r., sygn. akt III K 300/14 (pkt 1), na podstawie którego środek zabezpieczający w postaci pobytu w zakładzie psychiatrycznym jest nieprzerwanie stosowany wobec M.D. od dnia 2 maja 2018 r. (k. 557 akt) oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 21 października 2024 r., sygn. akt III K 300/14/S - III 1 Ko 4030/24 (pkt 1), na podstawie którego środek ten jest stosowany obecnie. Tym samym dalsze stosowanie wobec M.D. środka zabezpieczającego w postaci jego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym jest nieuzasadnione oraz mogłoby wywołać wyjątkowo dolegliwe i nieodwracalne skutki.
Uwzględniając powyższe Sąd Najwyższy stwierdził zatem, że w stosunku do podejrzanego M.D. zachodzą podstawy do zastosowania nadzwyczajnej instytucji przewidzianej w art. 532 § 1 k.p.k., skutkującej wstrzymaniem wykonania postanowienia Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 21 września 2017 r., sygn. akt III K 300/14 (pkt 1) oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 21 października 2024 r., sygn. akt III K 300/14/S - III 1 Ko 4030/24 (pkt 1).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej postanowienia.
[WB]
[r.g.]