Sygn. akt III KK 373/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2021 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jacek Błaszczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
‎SSN Marek Pietruszyński
‎SSN Paweł Wiliński

Protokolant Katarzyna Gajewska

w sprawie A. L.

o wydanie wyroku łącznego

po rozpoznaniu w Izbie Karnej

na posiedzeniu w dniu 30 listopada 2021 r., w trybie art. 535 § 5 k.p.k.

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego, na niekorzyść,

od wyroku Sądu Rejonowego w G.

z dnia 9 kwietnia 2021 r., sygn. akt II K (…)

I. uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. i art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umarza postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego;

II. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 9 kwietnia 2021 r., sygn. akt II K (…), Sąd Rejonowy w G. stwierdził, że A. L. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:

1.Sądu Rejonowego w G. z dnia 4 grudnia 2013 r. w sprawie II K (…) za ciąg przestępstw popełnionych w dniach 16 i 20 sierpnia 2005 r. z art. 13 §1 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat tytułem próby; w okresie próby oraz w okresie dalszych 6 miesięcy nie zarządzono wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności;

2.Sądu Rejonowego w G. z dnia 23 grudnia 2013 r. w sprawie II K (…) za popełnione w okresie od dnia 11 kwietnia 2011 r. do dnia 30 maja 2012 r. przestępstwo z art. 270 § 1 i 3 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem została w całości wykonana;

3.Sądu Rejonowego w G. z dnia 26 kwietnia 2017 r. w sprawie II K (…) za popełnione w dniu 18 sierpnia 2016 r. przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii na karę 200 stawek dziennych grzywny po 10 złotych; postanowieniem z dnia 4 października 2018 r. karę grzywny zamieniono na zastępczą karę pobawienia wolności; zastępcza kara pozbawienia wolności została w całości wykonana;

4.Sądu Rejonowego w G. z dnia 8 marca 2017 r. w sprawie II K (…) za popełnione w dniu 26 listopada 2016 r. przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii na karę miesiąca pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem została w całości wykonana;

5.Sądu Rejonowego w G. z dnia 1 września 2017 r. w sprawie II K (…) za:

1.popełnione w dniu 15 września 2016 r. przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

2.popełnione w dniu 15 września 2016 r. przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, za powyższe przestępstwo wymierzono karę łączną 10 miesięcy pobawienia wolności; kara łączna pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem została w całości wykonana;

3.Sądu Rejonowego w S. z dnia 13 lutego 2018 r. w sprawie II K (…) za popełnione w dniu 16 marca 2017 r. przestępstwo z art. 244 k.k. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem została w całości wykonana;

4.Sądu Rejonowego w G. z dnia 1 sierpnia 2018 r. w sprawie IIK (…) za popełnione w dniu 1 maja 2017 r. przestępstwo z art. 244 k.k. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem została w całości wykonana;

5.Sądu Rejonowego w G. z dnia 23 kwietnia 2018 r. w sprawie II K (…) za ciąg przestępstw z art. 244 k.k. popełnionych w dniach 21 sierpnia 2017 r. i 14 września 2017 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem została w całości wykonana;

6.Sądu Rejonowego w G. z dnia 24 maja 2019 r., sygn. akt II K (…) za popełnione w dniach od 27 do 29 maja 2016 r. przestępstw z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem podlega wykonaniu w okresie od dnia 25 lutego 2020 r. do dnia 24 lutego 2022 r.;

7.Sądu Rejonowego w G. z dnia 18 września 201 w sprawie II K (…) za ciąg przestępstw z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 popełnionych od dnia 28 maja 2017 r. do dnia 19 czerwca 2017 roku oraz w dni 16 sierpnia i 17 sierpnia 2017 r. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności; kara pozbawienia wolności orzeczona tym wyrokiem podlega wykonaniu w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia 21 sierpnia 2023 r.

Sąd Rejonowy w G. wyrokiem łącznym orzekł:

1.przy zastosowaniu art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętych skutkami covid-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem Covid -19 (Dz. U. poz. 1086) na podstawie art. 85 § 1 i 2 k.k. oraz art. 86 § 1 i 3 k.k., art. 91 § 2 k.k. w brzmieniu obowiązując do dnia 23 czerwca 2020 r. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami: Sądu Rejonowego w G. z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie II K (…), Sądu Rejonowego w G. z dnia 18 września 2019 r. w sprawie II K (…) i w ich miejsce wymierzył skazanemu karę łączną 2 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności;

2.na podstawie art. 576 § 1 k.p.k. stwierdził, że pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w wyrokach objętych niniejszym wyrokiem łącznym podlegają odrębnej wykonaniu;

3.na podstawie art. 577 k.p.k., na poczet kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w pkt I. wyroku zaliczył skazanemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie II K (…) od dnia 20 sierpnia 2017 r. godz. 9:00 do dnia 21 sierpnia 2017 r., godzina 17:10;

4.na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa wydatków powstałych w toku postępowania przed Sądem I instancji.

Wyrok powyższy nie został zaskarżony i uprawomocnił się z dniem 1 czerwca 2021 r.

Kasację od tego orzeczenia, na niekorzyść skazanego, wniósł Prokurator Generalny, który zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., polegające na nieuwzględnieniu podczas orzekania okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej i wydaniu wobec skazanego A. L. w dniu 9 kwietnia 2021 r. przez Sąd Rejonowy w G. wyroku łącznego o sygn. akt II K (…), obejmującego wyroki: Sądu Rejonowego w G. z dnia 24 maja 2019 r., o sygn. akt II K (…) oraz Sądu Rejonowego w G. z dnia 18 września 2019 r., o sygn. akt II K (…), pomimo to, iż postępowanie w przedmiocie wydania wobec tego samego skazanego wyroku łącznego, obejmującego wskazane jednostkowe wyroki, zostało już wcześniej zakończone prawomocnym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w G. z dnia 19 lutego 2020 r., sygn. akt II K (…), zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 27 października 2020 r., sygn. akt V Ka (…) - co stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia, określoną w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.

W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego w całości i umorzenie postępowania na podstawie art. 572 k.p.k.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja okazała się zasadna i to w stopniu oczywistym uzasadniającym jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.

Rację ma Prokurator Generalny, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane z rażącym i mającym istotny wpływ na jego treść naruszeniem przepisów prawa procesowego, wskazanych w zarzucie kasacji, w konsekwencji czego doszło do wydania wobec skazanego A. L. wyroku łącznego obejmującego wyroki Sądu Rejonowego w G. z dnia 24 maja 2019 r., sygn. akt IIK (…), oraz Sądu Rejonowego w G. z dnia 18 września 2019 r., sygn. akt II K (…)- pomimo to, iż postępowanie w przedmiocie wydania wobec tego samego skazanego wyroku łącznego, obejmującego wskazane jednostkowe wyroki, zostało już wcześniej prawomocnie zakończone wyrokiem Sądu Rejonowego w G. z dnia 19 lutego 2020 r., sygn. akt II K (…), zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 27 października 2020 r., sygn. akt V Ka (…) - co stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia, określoną w przepisie art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.

Jak słusznie dostrzega skarżący, w chwili wyrokowania w przedmiocie wyroku łącznego Sąd Rejonowy dysponował pismem skazanego z dnia 16 lutego 2021 r. wskazującym, że w jego sprawie został już wydany wyrok łączny wraz z załączonym przez skazanego odpisem wyroku o sygn. akt V Ka (…) (k. 97 - 100), odpisem wyroku Sądu Rejonowego w G. z 19 lutego 2020 r. o sygn. II K (…) (k. 118 - 119), odpisem wyroku Sądu Okręgowego w G. z 27 października 2020 r. o sygn. akt V Ka (…), a także opinią o skazanym z dnia 17 lutego 2021 r., wydaną przez Dyrektora Zakładu Karnego w K. wraz z informacją o pobytach i orzeczeniach, w którym to piśmie (k. 108 - 109) wskazano, że skazanemu wprowadzona została do wykonania kara z wyroku łącznego Sądu Rejonowego w G., w sprawie o sygn. akt II K (…), na mocy którego połączono kary jednostkowe pozbawienia wolności orzeczone uprzednio wyrokami w sprawach o sygn. akt II K (…) Sądu Rejonowego w G. i II K (…) Sądu Rejonowego w G. (k. 104 -113). Procedując w dniu 1 kwietnia 2021 r. Sąd Rejonowy w G., pomimo ujawnienia, bez odczytywania, wszystkich protokołów i dokumentów, nie dostrzegł, że dowody te wprost świadczą o wydaniu wyroku łącznego obejmującego wyroki, odnośnie których procedował Sąd w niniejszej sprawie o wydanie kolejnego wyroku łącznego (prot. rozprawy k. 121 – 122).

Sąd Najwyższy podkreślał już w swoim orzecznictwie, że w wypadku gdy wobec tej samej osoby zapadły dwa prawomocne wyroki łączne, obejmujące te same skazania, które objęte były tym węzłem w wyroku, który uprawomocnił się wcześniej, drugi z tych wyroków dotknięty jest w tym zakresie rażącym naruszeniem prawa, zaliczanym do tzw. bezwzględnych przyczyn uchylenia orzeczenia, przewidzianym w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. określanym jako naruszenie powagi rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.). Taka sytuacja stanowi ujemną przesłankę procesową, przewidzianą w przepisie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., w zakresie wydania kolejnego orzeczenia w tym przedmiocie w przypadku, gdy w orzeczeniu wydawanym później miało dojść do rozstrzygnięcia tego, czy dokładnie te same skazania za czyny jednostkowe spełniają warunki do objęcia ich węzłem kary łącznej w wyroku łącznym (por. wyrok SN z 30 listopada 2011 r., II KK 149/11, OSNKW 2011/12, poz. 113). Powaga rzeczy osądzonej zachodzi również wówczas, gdy w wyroku łącznym wymierzono karę łączną obejmującą kary jednostkowe orzeczone wobec skazanego, wobec którego zapadł uprzednio prawomocny wyrok łączny, który pochłonął kary jednostkowe z tych samych wyroków podlegających połączeniu (por. wyrok SN z dnia 21 maja 2008 r., V KK 147/08, OSNwSK 2008, poz. 1135).

Oczywistym jest, iż wyrok łączny Sądu Rejonowego w G., wydany w sprawie o sygn. akt II K (…), zmieniony wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 27 października 2020 r., sygn. akt V Ka (…), był orzeczeniem wcześniejszym, niż wyrok łączny wydany przez Sąd Rejonowy w G. w dniu 9 kwietnia 2021 r., w sprawie o sygn. akt II K (…), który uprawomocnił się z dniem 1 czerwca 2021 r. W zaistniałej sytuacji prawomocność wyroku łącznego Sądu Rejonowego w G., wydanego w sprawie o sygn. akt II K (…), zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z dnia 27 października 2020 r., sygn. akt V Ka (…), spowodowała (wykreowała) stan tzw. powagi rzeczy osądzonej.

Przesłankę res iudicata, zaliczaną do tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych (art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.) tworzą zawsze prawomocne orzeczenia merytoryczne, a także formalne, o ile oparte są na wskazanej ujemnej przesłance procesowej. Ma to na celu zapewnienie stabilności prawa i orzeczeń organów procesowych w postępowaniu karnym, a także służy realizacji zasady ne bis in idem, stanowiącej gwarancję, że nikt nie będzie pociągany więcej niż raz do odpowiedzialności karnej za ten samy czyn zabroniony pod groźbą kary (zob. także postanowienie SN z dnia 6 listopada 2014 r., III KK 169/14, Lex nr 1565774; wyrok SN z dnia 12 lutego 2014 r., V KK 407/13, Lex nr 1439399).

Powyższe uwagi wraz z unormowanym w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. bezwzględnym nakazem umorzenia postępowania karnego, gdy wcześniejsze postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone, mają pełne odniesienie do postępowań w przedmiocie wydania wyroku łącznego (zob. np. wyrok SN z dnia 17 września 2015 r., III KK 308/15, LEX nr 1813450).

Reasumując stwierdzić należy, że w sprawie Sądu Rejonowego w G., sygn. akt II K (…), doszło do rażącego uchybienia w postaci powagi rzeczy osądzonej, a tym samym w sprawie wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza przewidziana w art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. To zaś czyniło koniecznym uchylenie przez Sąd Najwyższy zaskarżonego nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia wyroku i wydania orzeczenia następczego w postaci umorzenia postępowania (art. 537 § 2 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.).

O kosztach sądowych postępowania orzeczono na podstawie m. in. art. 632 pkt 2 k.p.k.