POSTANOWIENIE
Dnia 27 lutego 2025 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon
w sprawie K. J.
skazanego z art. 183 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej, na posiedzeniu w dniu 27 lutego 2025 r.,
wniosku obrońcy skazanego o wyłączenie SSN Zbigniewa Kapińskiego, SSN Antoniego Karpińskiego, SSN Stanisława Stankiewicza
od udziału w rozpoznaniu sprawy III KK 157/24,
na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. i art. 42 § 1 i 4 k.p.k.,
p o s t a n o w i ł
wyłączyć SSN Zbigniewa Kapińskiego, SSN Stanisława Stankiewicza i SSN Antoniego Bojańczyka od udziału w rozpoznaniu sprawy III KK 157/24.
UZASADNIENIE
W dniu 6 lutego 2025 r. do Sądu Najwyższego wpłynął wniosek obrońcy skazanego o wyłącznie SSN Zbigniewa Kapińskiego, SSN Antoniego Karpińskiego, SSN Stanisława Stankiewicza od rozpoznaniu sprawy III KK 157/24 na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. Wprawdzie we wniosku SSN Zbigniewa Kapińskiego określono jako „Karpińskiego”, ale uznane to zostało za oczywistą omyłkę pisarską i wniosek został odczytany zgodnie z art. 118 § 1 k.p.k. Uzasadniając swój wniosek obrońca podał, że w kasacji podniesiono zarzut nienależytego składu Sądu Okręgowego w Krakowie, gdyż w jego składzie zasiadali sędziowie powołani przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. Te same okoliczności dotyczą sędziów wyznaczonych do rozpoznania kasacji, o których wyłączenie wniósł obrońca.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniosek jest zasadny w odniesieniu do SSN Zbigniewa Kapińskiego oraz SSN Stanisława Stankiewicza. We wniosku wymieniono także SSN Antoniego Karpińskiego, ale taki sędzia nie został wyznaczony do rozpoznania tej sprawy. Osoba o takim imieniu i nazwisku nie jest Sędzią Izby Karnej Sądu Najwyższego. Trzeci z wyznaczonych do rozpoznania tej sprawy sędziów, to SSN Antoni Bojańczyk. Podczas, gdy błąd w nazwisku SSN Zbigniewa Kapińskiego mogła być potraktowana jako literówka, to rozbieżności między personaliami SSN Antoniego Bojańczyka a SSN Antoniego Karpińskiego są zbyt daleko idące, by potraktować je w ten sam sposób. Sąd Najwyższy podjął jednak decyzję o wyłączeniu od rozpoznania sprawy III KK 157/24 SSN Antoniego Bojańczyka z urzędu.
Przechodząc do uzasadnienia wyłączenia tych sędziów, to zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2023 r., I KZP 22/22 (OSNK 2023, z. 8, poz. 37), której nadano moc zasady prawnej, pojęcie "sprawy", o jakim mowa w art. 40 i 41 § 1 k.p.k. odnosi się zarówno do sprawy głównej, rozumianej jako orzekanie w głównym przedmiocie procesu, jak również postępowań incydentalnych, w tym takich, które mają miejsce w ramach sprawy głównej. Dlatego też możliwe jest rozpoznanie wniosku o wyłącznie sędziego od udziału w rozpoznaniu wniosku o wyłącznie sędziego od udziału w sprawie kasacyjnej.
Wniosek należało uwzględnić z uwagi na konieczność zapewnienia stronie postępowania karnego dostępu do niezależnego i bezstronnego sądu, ustanowionego ustawą. Sąd Najwyższy, na podstawie art. 87 ust. 1 ustawy o SN, pozostaje związany uchwałą trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/2020 (OSNK 2020, z. 2, poz. 7), gdzie stwierdzono, że: „nienależyta obsada sądu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. […] zachodzi także wtedy, gdy w składzie sądu bierze udział osoba powołana na urząd sędziego Sądu Najwyższego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3)”. Cytowana uchwała ma moc zasady prawnej, co oznacza, że jest nią związany każdy skład Sądu Najwyższego. Wynikającego z uchwały trzech Izb stanu rzeczy nie zmieniło orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2020 r. (sygn. akt U 2/20, OTK-A 2020, poz. 61; Dz. U. 2020, poz. 376). Argumenty na rzecz tej tezy zostały obszernie zreferowane m.in.: w postanowieniach Sądu Najwyższego: z dnia 23 listopada 2022 r., I KO 79/21 i I KO 80/21; z dnia 18 stycznia 2023 r., IV KZ 59/21; z dnia 6 lipca 2023 r., IV KO 14/23; czy w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2023 r., V KK 17/23, a Sąd Najwyższy orzekający w tej sprawie je podziela.
Stanowisko zawarte w uchwale trzech Izb Sądu Najwyższego zostało następnie potwierdzone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22 (OSNK 2022, z. 6, poz. 22), gdzie wskazano m.in., że „brak podstaw do przyjęcia a priori, że każdy sędzia sądu powszechnego, który uzyskał nominację w następstwie brania udziału w konkursie przed Krajową Radą Sądownictwa po 17 stycznia 2018 r., nie spełnia minimalnego standardu bezstronności i każdorazowo sąd z jego udziałem jest nienależycie obsadzony w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k. Taka sytuacja zachodzi jedynie w stosunku do sędziów Sądu Najwyższego, którzy otrzymali nominacje w takich warunkach”. Jest ono także aprobowane w kolejnych orzeczeniach (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2022 r., III PZP 1/22, OSNP 2022, z. 10, poz. 95; postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2021 r., II KO 30/21; z dnia 19 stycznia 2023 r., I KK 240/22; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2024 r., II KK 627/23).
Ponadto, zgodnie z wyrokiem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (dalej: „ETPCz”) z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce (skarga nr 43447/19), interpretującym standard „niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: „EKPC”, „Konwencja”), udział w procesie powoływania sędziów Krajowej Rady Sądownictwa w składzie ukształtowanym w ww. trybie (w efekcie czego organ ten nie był niezależny od władzy wykonawczej i ustawodawczej) powoduje, że sąd z udziałem tak powołanego sędziego nie stanowi w konkretnej sprawie niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC (pkt 284 – szerzej w tym zakresie m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2021 r., I KZ 29/21; stanowisko potwierdzone także w wyroku ETPCz z dnia 8 listopada 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, skargi nr 49868/19 i 57511/19, wyroku ETPCz z dnia 3 lutego 2022 r., Advance Pharma Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 1469/20 oraz wyroku pilotażowym ETPCz z dnia 23 listopada 2023 r., Wałęsa przeciwko Polsce, skarga nr 50849/21).
Dodatkowo wymienieni sędziowie rozpoznać mają kasację, w której sformułowano zarzuty dotyczące składu Sądu Okręgowego w Krakowie, gdy dotyczą ich te same okoliczności, które dotyczą tych sędziów. Rozpoznanie przez nich tej sprawy doprowadziłoby dodatkowo do naruszenia zakazu nemo iudex in causa sua.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
[J.J.]
r.g.