POSTANOWIENIE
15 kwietnia 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Agnieszka Jurkowska-Chocyk
na posiedzeniu niejawnym 15 kwietnia 2025 r. w Warszawie
w sprawie z powództwa O.M.
przeciwko D. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
w W.
o zapłatę,
na skutek wystąpienia przez Sąd Okręgowy w Poznaniu
postanowieniem z 6 marca 2025 r., XVIII C 35/25,
o przekazanie do sądu równorzędnego,
odmawia przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z 6 marca 2025 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zwrócił się do Sądu Najwyższego o przekazanie − na podstawie art. 441 k.p.c. − sprawy z powództwa O.M. przeciwko D. spółce z ograniczona odpowiedzialnością w W. innemu sądowi równorzędnemu. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wskazano, że zdaniem powoda przemawiają za tym „przyczyny instytucjonalne”, a rozpoznawana sprawa dotyczy dwóch innych wyroków wydanych przez Sąd Okręgowy w Poznaniu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie art. 441 k.p.c., Sąd Najwyższy może przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu z sądem występującym, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, w szczególności wzgląd na społeczne postrzeganie sądu jako organu bezstronnego (§ 1); o przekazanie sprawy może wystąpić sąd właściwy (§ 2).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego za ugruntowany można uznać pogląd, zgodnie z którym art. 441 k.p.c., stanowi odstępstwo od konstytucyjnej i ustawowej zasady rozpoznania sprawy cywilnej przez sąd właściwy miejscowo (zob. m.in. postanowienie SN: z 28 sierpnia 2020 r., V CO 142/20; z 8 sierpnia 2023 r., III CO 426/23). Nadużywanie instytucji przekazywania sprawy do sądu równorzędnego z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości i postrzeganie sądu jako organu bezstronnego, niesie ze sobą realne ryzyko osiągnięcia efektu odwrotnego od zamierzonego. Może bowiem prowadzić do osłabienia zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości. Art. 441 k.p.c. znajduje bowiem zastosowanie w sytuacjach, które mogą wywierać realny wpływ na swobodę orzekania lub stwarzać przekonanie (choćby mylne) o braku warunków do rozpoznania w danym sądzie sprawy w sposób obiektywny, z powodów dotyczących danego sądu jako organu wymiaru sprawiedliwości. W konsekwencji art. 441 k.p.c. podlega ścisłej wykładni. Do przekazania sprawy innemu sądowi może dojść jedynie w razie powstania okoliczności faktycznych odnoszących się do przedmiotowych lub podmiotowych cech konkretnej sprawy, świadczących jednoznacznie o tym, że rozpoznanie sprawy przez sąd właściwy według przepisów k.p.c. byłoby niezgodne z interesem publicznym i sprzeciwiałoby się dobru wymiaru sprawiedliwości, gdyż godziłoby w społeczny odbiór sądu jako bezstronnego (zob. postanowienie SN z 7 maja 2020 r., sygn. akt V CO 1/20).
W pozwie powód nie wskazał jakie jego zdaniem „przyczyny instytucjonalne” przemawiają za odstępstwem od zasady rozpoznania sprawy przez właściwy rzeczowo i miejscowo Sąd Okręgowy w Poznaniu. Okoliczności wynikające z przesłanki dobra wymiaru sprawiedliwości, do której odwołuje się art. 441 § 1 k.p.c. muszą być realne i stwarzać rzeczywiste zagrożenie dla prawidłowości funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Obawa wystąpienia w opinii społecznej przekonania, że sprawa nie zostanie w tym sądzie bezstronnie rozpoznana, musi być realna, a nie hipotetyczna (postanowienie SN z 11 marca 2025 r., III CO 219/25).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy odmówił przekazania sprawy sądowi równorzędnemu, uznając, że nie ma podstaw do zastosowania instytucji przewidzianej w art. 441 k.p.c.
Agnieszka Jurkowska-Chocyk
[SOP]