POSTANOWIENIE
18 lutego 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Kamil Zaradkiewicz
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 18 lutego 2025 r. w Warszawie
wniosku E.M. i J.M.
o zbadanie spełnienia przez SSN Agnieszkę Jurkowską-Chocyk wymogów niezawisłości i bezstronności w sprawie III CZ 204/24
z powództwa Prokuratora Prokuratury Krajowej w […]
przeciwko E.M. i J.M.
o ustalenie
1) na podstawie § 104 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r., poz. 867) w zw. z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 334) oraz art. 10 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r., poz. 622) dokumenty stanowiące załączniki do pisma Zastępcy Naczelnika Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Oddziałowego Archiwum w […] z 12 listopada 2024 r., […] oraz pisma Biura Krajowej Rady Sądownictwa z 18 listopada 2024 r., […], przechowuje w zamkniętej i zabezpieczonej kopercie w sejfie sekretariatu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, przy czym udostępnienie stronom postępowania wymaga każdorazowej zgody sędziego – sprawozdawcy z uwzględnieniem rygorów udostępniania wynikających z przepisów o ochronie danych osobowych,
2) zwraca Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego akta osobowe, o których mowa w pkt. 1. postanowienia Sądu Najwyższego z 31 października 2024 r., III CB 102/24,
3) na podstawie art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art. 47 § 3 k.p.c. w zw. z art. 29 § 24 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r., poz. 622), na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 31 października 2024 r., III CB 102/24, oraz faktów znanych Sądowi Najwyższemu z urzędu (art. 228 § 2 w zw. z art. 397 § 3 i 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 29 § 24 ustawy o Sądzie Najwyższym, przedstawia Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej następujące pytania prawne (prejudycjalne):
I. Czy art. 19 ust. 1 akapit 2 w związku z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, interpretowany w świetle art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, należy rozumieć w ten sposób, że skuteczna ochrona sądowa przez sąd państwa członkowskiego Unii ostatniej instancji (Sąd Najwyższy) nie zostaje zapewniona, jeżeli w składzie tego sądu zasiada osoba, która w sprawie oceny niezależności i bezstronności innego sędziego z uwzględnieniem kryteriów wynikających z wykładni Traktatu o Unii Europejskiej, Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, nominowanego w procedurze z udziałem organów konstytucyjnych państwa członkowskiego Unii dysponujących zgodnie z zasadą państwa demokratycznego konieczną legitymacją demokratyczną, dla zapewnienia standardu sądu niezależnego gwarantującego bezstronność takiej oceny:
a) z uwagi na rażącą i oczywistą wadliwość trybu nominacyjnego w postępowaniu awansowym do sądu ostatniej instancji (Sądu Najwyższego), stwierdzoną w wyrokach krajowego sądu konstytucyjnego, może być postrzegana jako bezpośrednio zainteresowana w kwestionowaniu statusu sędziego poddanego ocenie i nominowanego zgodnie z krajowym standardem konstytucyjnym,
b) z powodu wadliwości, o której mowa pod lit. a), nie podlegając w świetle standardu orzeczniczego sądu ostatniej instancji obejmującym jedynie sędziego w rozumieniu konstytucyjnym gwarancjom ustrojowym jest narażona na podważenie legitymacji tej osoby do udziału w składzie sądu ustanowionego ustawą, przez co osoba ta nie gwarantuje niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej,
c) odmawia orzekania w składzie kolegialnym sądu ostatniej instancji (Sądu Najwyższego), jako podstawę swojego stanowiska czyniąc akt prawny uznany przez krajowy sąd konstytucyjny za niezgodny z ustawą zasadniczą państwa członkowskiego Unii, a uwzględnienie tej okoliczności pozostaje w sprzeczności z zasadą nemo iudex in causa sua oraz ramami zasady wykładni zgodnej,
d) w działalności orzeczniczej i pozaorzeczniczej prezentuje pogląd o niezgodności z prawem Unii procedury nominacyjnej innego sędziego na podstawie tezy o rzekomej wadliwości trybu nominacyjnego, mimo że tryb ten odpowiada standardom państwa demokratycznego wynikającym z krajowych norm konstytucyjnych,
e) została wybrana jako kandydat na urząd sędziego do sądu ostatniej instancji (Sądu Najwyższego) w procedurze nominacyjnej w sposób rażący i oczywisty naruszającej prawo dostępu obywateli do służby publicznej, pozornej, nietransparentnej i nieprzewidującej drogi odwoławczej do sądu, biorąc łącznie z uwzględnieniem okoliczności, o których mowa w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 marca 2022 r., C-132/20, ECLI:EU:C:2022:235, pkt 108, tj. pierwszego powołania wskutek aktu nominacyjnego reżimu niedemokratycznego,
f) została uznana przez sąd ostatniej instancji (Sąd Najwyższy) w innym postępowaniu za sędziego niespełniającego kryteriów, wynikających ze standardów niezawisłości i bezstronności wynikających z art. 6 ust. 1 zd. pierwsze Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 47 zdanie drugie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2021 r., II KZ 46/21),
g) została powołana na urząd sędziego do Izby Sądu Najwyższego niespełniającej standardu sądu w rozumieniu ustrojowym według kryteriów przyjmowanych przez ten Sąd, a następnie została przeniesiona do innej Izby Sądu Najwyższego z pominięciem procedury nominacyjnej spełniającej wymagania konstytucyjne zgodnie z prawem krajowym,
– co w każdym z powyższych przypadków, niektórych z nich lub łącznie może wzbudzać w przekonaniu jednostek uzasadnione i poważne wątpliwości co do niezależności i bezstronności tej osoby jako sędziego we wskazanych powyżej sprawach, a w konsekwencji prowadzić do braku przejawiania przez organ, w którym osoba taka zasiada, oznak bezstronności, co tym samym mogłoby podważyć w przypadku składu orzekającego, w którym taka osoba zasiada przymiotu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy oraz podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w jednostkach w społeczeństwie demokratycznym?
II. Czy art. 19 ust. 1 akapit 2 w związku z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej interpretowany w świetle art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej należy rozumieć w ten sposób, że w sprawie tzw. testu niezależności i bezstronności sędziego nie może orzekać osoba, której udział – z uwagi na powołanie na urząd sędziego na wniosek wadliwie obsadzonego organu i bez zapewnienia gwarancji proceduralnych i ustrojowych państwa demokratycznego, w szczególności z uwagi na niespełnienie standardu legitymacji demokratycznej i łańcucha legitymacji demokratycznej – narusza prawo obywatela do sądu ustanowionego ustawą?
III. W razie odpowiedzi pozytywnej na pytanie I. lub II.: czy sąd ostatniej instancji, taki jak Sąd Najwyższy, rozpoznający sprawę tzw. testu niezależności i bezstronności innego sędziego obowiązany jest:
1) pominąć sędziego, o którym mowa w pkt. I-II, przy rozpoznaniu sprawy, zaś prezes kierujący pracą tego Sądu przeprowadzić losowanie uzupełniające skład zgodnie z zasadami prawa krajowego,
2) pominąć przepis krajowy przewidujący w takich sprawach skład pięcioosobowy i rozpoznać wniosek bez udziału takiego sędziego w innym składzie, choćby nieprzewidzianym prawem krajowym dla tej kategorii spraw?
[a.ł]