SN

Sygn. akt I PK 68/19

POSTANOWIENIE

Dnia 22 stycznia 2020 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Piotr Prusinowski

w sprawie z powództwa T. H.
‎przeciwko Przedsiębiorstwu Komunikacji Samochodowej
‎w C. Spółce Akcyjnej z siedzibą w C.
‎o przywrócenie do pracy,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 22 stycznia 2020 r.,
‎skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w C.
‎z dnia 13 grudnia 2018 r., sygn. akt IV Pa (…),

I. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,

II. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2018 r. Sąd Okręgowy w C. zmienił zaskarżony apelacją pozwanego pracodawcy wyrok Sądu Rejonowego w C. z dnia 17 kwietnia 2018 r., w ten sposób, że zasądził od pozwanego Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej w C. Spółki Akcyjnej z siedzibą w C. na rzecz powoda T. H. kwotę 11.320,83 zł tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę i oddalił powództwo o przywrócenie do pracy.

Zdaniem Sądu Rejonowego rozwiązanie z powodem umowy o pracę bez zgody organizacji związkowej, czego wymaga art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, naruszało przepisy o rozwiązywaniu umów w tym trybie, co samo w sobie było wystarczające do uwzględnienia jego powództwa o przywrócenie do pracy. Dodatkowo w ocenie tego Sądu pracodawca naruszył art. 30 § 4 k.p., bowiem obowiązek konsultacji z organizacją zakładową jest spełniony tylko w sytuacji, gdy przyczyny rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia wskazane związkowi zawodowemu pokrywają się z przyczynami podanymi pracownikowi w pisemnym oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę, co oznacza, że mają być one skonkretyzowane w tych dwóch pismach identycznie. Nadto, w doktrynie przeważa pogląd, że podana zakładowej organizacji związkowej w sytuacji rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przyczyna, powinna być skonkretyzowana i nie może ograniczać się do wyrażeń ogólnikowych. W świetle powyższego Sąd Rejonowy uznał, że pracodawca naruszył również warunki formalne rozwiązania z powodem umowy o pracę przewidziane w art. 30 § 4 k.p., co także było wystarczające do uwzględnienia powództwa.

W ocenie Sądu Okręgowego zachowanie powoda, który wielokrotnie, świadomie i w celach zarobkowych, podejmował czynności sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego i mogące prowadzić do przedłużenia jego niezdolności do pracy, należało uznać za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Wbrew ocenie Sądu pierwszej instancji, rozwiązanie z powodem stosunku pracy nie było wadliwe pod względem formalnym, w zakresie braku tożsamości przyczyn rozwiązania umowy o pracę wskazanych w piśmie do organizacji związkowej z dnia 21 sierpnia 2017 r. i oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę z dnia 25 sierpnia 2017 r. Żaden przepis prawa nie wskazuje, aby przyczyny wskazane w tych pismach musiały zostać sformułowane literalnie identycznie - wystarczy aby dla przeciętnego odbiorcy były one tożsame w powszechnym rozumieniu tego słowa. Jednocześnie w ocenie Sądu Okręgowego przyczyna rozwiązania umowy o pracę wskazana powodowi przez pozwaną była konkretna, prawdziwa i rzeczywista. W ocenie Sądu Okręgowego biorąc pod uwagę całokształt sprawy, to jest przede wszystkim okoliczność, że powód jako przewodniczący związku zawodowego powinien prezentować nienaganną postawę pracowniczą, albowiem stanowi on w istocie pewien wzorzec postępowania dla innych pracowników, w sposób rażący naruszył obowiązek dbania o dobro zakładu pracy z niskich (czysto materialnych) pobudek, a także fakt, że rozwiązanie z nim stosunku pracy nie miało żadnego związku z jego działalnością związkową i tym samym również brak zgody związku zawodowego na powyższe w istocie nie stanowił uzasadnionej ochrony działacza związkowego, ale nieuzasadnione rozciągnięcie jej na okoliczności nie związane z działalnością związkową, a obiektywnie patrząc uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia, należy przyjąć, że odmowa ta stanowiła nadużycie prawa do ochrony związkowej, a w konsekwencji roszczenie T.H. o przywrócenie do pracy było sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego, a tym samym nie zasługiwało na uwzględnienie.

Skargę kasacyjną oparto na podstawie naruszenie prawa materialnego: § 8 i § 9 Rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich, art. 8 ust. 3 pkt 1 a także art. 8 ust. 5 ustawy o usługach detektywistycznych w związku z art. 103 k.c. w zw. z art. 300 k.p., art. 92 § 1 pkt 1 k.p. w zw. z art. § 1 ust. 1 Rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich, art. 52 § 1 pkt 1 k.p., art. 6 k.c. w zw. z art. 52 § 1 k.p. w zw. art. 30 § 4 k.p. w zw. z art. 300 k.p., art. 6 k.c. w zw. z art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w zw. z art. 300 k.p., art. 52 § 2 k.p., art. 52 § 1 k.p. w zw. z art. 30 § 4 k.p. w zw. z art. 38 § 1 k.p., art. 8 k.p. i art. 5 k.c. z art. 300 k.p. w zw. art. 18^3a § 4 k.p., art. 8 k.p. w zw. z art. 477 ¹ k.p.c w zw. z art. 32 ust.1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych, art. 56 § 1 k.p. w zw. z art. 477¹ k.p.c., art. 45 § 3 k.p.

Skarżący wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ze względu na fakt, iż w sprawie istnieje istotne zagadnienie prawne a skarga jest oczywiście uzasadniona. Istotne zagadnienie prawne wiąże się, zdaniem skarżącego, z dostrzeganą przez sam Sąd Najwyższy ewolucją poglądów od stanowiska opowiadającego się za przywróceniem do pracy szczególnie chronionego pracownika w każdej sytuacji naruszenia przez pracodawcę przepisów o rozwiązywaniu umowy o pracę, do stanowiska dopuszczającego nawet oddalenie powództwa w całości na podstawie art. 8 k.p. w razie szczególnie rażącego, ciężkiego naruszenia przez szczególnie chronionego pracownika jego podstawowych obowiązków pracowniczych. Skoro orzeczeń Sądu poświęconych wykładni art. 8 k.p. zapadło na tyle dużo, że daje się dostrzec ewolucję wyrażanych w nich poglądów, to znaczy, że należyte rozumienie art. 8 k.p. jest istotne zarówno dla teorii, jak i praktyki prawa. Zakres pojęcia „nadużycie prawa podmiotowego” - jako klauzuli generalnej - nie jest bowiem jasny i wymaga ciągłego precyzowania w judykaturze. Mimo obecności w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, jego rozwikłanie jest zdaniem skarżącego oczywiste. Nie budzi wszakże wątpliwości, że konstrukcja nadużycia prawa podmiotowego w rzeczonej sprawie nie występuje. Odwołanie się do art. 8 k.p. powinno mieć zastosowanie w szczególnie rażących, wyjątkowych przypadkach, na ogół godzących w społeczne poczucie sprawiedliwości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Brak jest podstaw uzasadniających przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania.

W myśl art. 398⁹ § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.

Sformułowanie istotnego zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 398⁹ § 1 pkt 1 k.p.c. powinno przybrać postać porównywalną z formułowaniem zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, o którym stanowi na przykład art. 390 § 1 k.p.c. Chodzi więc o przedstawienie wyraźnych wątpliwości co do określonego przepisu (normy) lub zespołu przepisów (norm), albo szerzej i bardziej ogólnie - wątpliwości co do pewnego uregulowania prawnego (instytucji prawnej). Sformułowane zagadnienie winno odwoływać się w sposób generalny i abstrakcyjny do treści przepisu, który nie podlega jednoznacznej wykładni, a którego wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju jurysprudencji i prawa pozytywnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2015 r., I PK 19/15, LEX nr 2021941). Istotne zagadnienie prawne może odnosić się zarówno do prawa procesowego, jak i materialnego. Zagadnienie prawne powinno wyrażać problem prawny, którego wyjaśnienie ma znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w ustalonym stanie faktycznym (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 19 października 2012 r., III SK 10/12, LEX nr 1228616; z dnia 18 września 2012 r., II CSK 180/12, LEX nr 1230170; z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 339/07, LEX nr 453109).

Zauważyć należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym stosowanie art. 8 k.p. pozostaje w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2003 r., I PK 558/02, OSNP 2004 nr 16, poz. 283). W oderwaniu od tych konkretnych okoliczności nie można formułować zatem ogólnych dyrektyw co do stosowania tego przepisu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1967 r., I PR 415/67, OSPiKA 1968 nr 10, poz. 210; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1974 r., III PZP 34/73, OSNCP 1975 nr 1, poz. 4; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 lutego 2012 r., II PK 144/11, LEX nr 1167470; z dnia 26 czerwca 2012 r., II PK 275/11, Monitor Prawa Pracy 2012 nr 11, s. 584-587). Ocena czy w konkretnym przypadku ma zastosowanie norma art. 8 k.p., mieści się w granicach swobodnego uznania sędziowskiego. Sfera ta w ramach postępowania kasacyjnego może podlegać kontroli tylko w przypadku szczególnie rażącego i oczywistego naruszenia (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 lutego 2007 r., I BP 15/06, OSNP 2008, nr 7-8, poz. 92; z dnia 22 lipca 2009 r., I PK 48/09, LEX nr 529757; z dnia 24 listopada 2010 r., I PK 78/10, LEX nr 725005).

Nadto przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej ze względu na przesłankę istotnego zagadnienia prawnego polega na sformułowaniu tego zagadnienia i wskazaniu argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen. Musi przy tym chodzić o zagadnienie nowe, dotychczas nierozpatrywane w judykaturze, które zarazem ma znaczenie dla rozpoznania wniesionej skargi kasacyjnej oraz innych podobnych spraw (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 23 maja 2018 r., I CSK 33/18, LEX nr 2508114; z dnia 16 maja 2018 r., II CSK 15/18, LEX nr 2499790). Chodzi o problem prawny, który nie został do tej pory bezpośrednio rozwiązany w orzecznictwie Sądu Najwyższego i dla rozwikłania którego dotychczasowe orzecznictwo jest niewystarczające (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2018 r., I UK 268/17, LEX nr 2508639). Tymczasem w orzecznictwie Sądu Najwyższego za ugruntowane należy uznać stanowisko dotyczące możliwości stosowania art. 8 k.p. do roszczeń o przywrócenie do pracy, przysługujących pracownikom szczególnie chronionych z uwagi na sprawowanie funkcji związkowych. Wskazuje się, iż działalność związkowa nie może być pretekstem do nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika w sferach niedotyczących sprawowanych przez niego funkcji. Przeciwny sposób myślenia o ochronie trwałości stosunku pracy działaczy związkowych byłby dyskryminujący dla pracowników, którzy nie są członkami związku zawodowego albo nie sprawują w nim żadnej funkcji (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2001 r., I PKN 619/00, OSNP 2003 nr 16, poz. 376). Sąd Najwyższy opowiedział się za możliwością nieuwzględnienia - na podstawie art. 8 k.p. - roszczenia o przywrócenie do pracy w zależności od zachowania pracownika oraz okoliczności konkretnej sprawy, i to nie tylko w wypadku, w którym zasadne byłoby rozwiązanie stosunku pracy w trybie art. 52 k.p. (wyroki Sądu Najwyższego: z 26 marca 1998 r., I PKN 571/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 168; z 6 kwietnia 2006 r., III PK 12/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 90; z 20 stycznia 2011 r., I PK 112/10, LEX nr 738389; z 10 marca 2011 r., II PK 241/10, LEX nr 817524; z 4 lutego 2015 r., III PK 68/14, LEX nr 1678085), ale również w razie zaistnienia przyczyn usprawiedliwiających jedynie wypowiedzenie umowy o pracę (wyroki Sądu Najwyższego: z 27 lutego 1997 r., I PKN 17/97, OSNAPiUS 1997 nr 21, poz. 416; z 17 września 1997 r., I PKN 273/97, OSNAPiUS 1998 nr 13, poz. 394; z 2 sierpnia 2000 r., I PKN 755/99, OSNAPiUS 2002 nr 4, poz. 88).

Chybiony jest również zarzut oczywistej zasadności skargi kasacyjnej. Ujęta w art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c. przesłanka ma miejsce wtedy, gdy zasadność podniesionych w niej zarzutów wynika prima facie, bez głębszej analizy prawnej. Dotyczy to więc jedynie uchybień przepisom prawa materialnego albo procesowego, zarzucanym sądowi drugiej instancji, o charakterze elementarnym polegających w szczególności na oparciu rozstrzygnięcia na wykładni przepisu oczywiście sprzecznej z jednolitą i ugruntowaną jego wykładnią przyjmowaną w orzecznictwie i nauce prawa, na zastosowaniu przepisu, który już nie obowiązywał, względnie na oczywiście błędnym zastosowaniu określonego przepisu w ustalonym stanie faktycznym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2015 r., IV CSK 263/15, LEX nr 1940571). Jeżeli skarżący wskazuje na przepisy prawa materialnego, których stosowanie w praktyce wywołuje rozbieżności, czy też przepisy prawa wymagające wykładni, to z natury rzeczy nie mogą one równocześnie przemawiać za oczywistością skargi kasacyjnej. Co jest sporne nie może być oczywiste (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2016 r., I UK 466/15, LEX nr 2159122).

Z uwagi na powyższe, Sąd Najwyższy na podstawie art. 398⁹ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie reguły z art. 98 § 1 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w związku z art. 398²¹ k.p.c.