I CSK 677/24

POSTANOWIENIE

28 marca 2025 r.

Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:

SSN Beata Janiszewska

na posiedzeniu niejawnym 28 marca 2025 r. w Warszawie
‎w sprawie z powództwa D.K.
‎przeciwko A.B.
‎o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną ewentualnie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną lub ustalenie,
‎na skutek skargi kasacyjnej A.B. i D.K.
‎od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
‎z 1 czerwca 2023 r., I ACa 1945/22,

1. odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej D.K.,

2. odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej B.D.

UZASADNIENIE

Powód D.K. oraz pozwany A.B. wnieśli skargi kasacyjne od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, którym oddalono apelacje obu skarżących od wyroku Sądu pierwszej instancji w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, ewentualnie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną lub ustalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Co do obu skarg nie zachodziły podstawy do przyjęcia ich do rozpoznania.

Pozwany wskazał dwie przyczyny kasacyjne: oczywistą zasadność skargi oraz wystąpienie istotnego zagadnienia prawnego, przy czym przytoczenie każdego z przepisów określających te przyczyny opatrzył adnotacją, że dana przyczyna odnosi się do konkretnych, oznaczonych numerami zarzutów kasacyjnych. W uzasadnieniu tej części wniosku, który dotyczył oczywistej zasadności skargi, pozwany wskazał na wystąpienie, w jego przekonaniu, uchybień po stronie Sądu drugiej instancji oraz na istnienie „konieczności rozpatrzenia” „zarzutów naruszenia” bliżej określonych przepisów, które odpowiadały przepisom wymienionym w podstawach skargi kasacyjnej.

Oparcie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania na przesłance z art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c. wymaga wykazania niewątpliwej, widocznej prima facie sprzeczności przyjętej przez Sąd drugiej instancji wykładni lub zastosowania prawa z brzmieniem przepisów lub powszechnie przyjętymi regułami interpretacji prawa. Wnoszący skargę powinien więc zawrzeć w uzasadnieniu wniosku wywód prawny wyjaśniający, w czym wyraża się "oczywista zasadność" skargi i przedstawić odpowiednie argumenty (zob. postanowienie SN z 5 września 2008 r., I CZ 64/08).

Do przyjęcia skargi do rozpoznania na podstawie wskazanej przyczyny kasacyjnej nie jest wystarczające samo kwalifikowane naruszenie prawa przez Sąd drugiej instancji. W art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c. mowa bowiem o oczywistej zasadności skargi, a nie o trafności zarzutu. Przytoczone przez skarżącego okoliczności powinny zatem jednoznacznie wskazywać na to, że w zasadniczym postępowaniu skarga kasacyjna zostanie rozstrzygnięta na korzyść strony, która ją wniosła (zob. postanowienie SN z 10 maja 2019 r., I CSK 768/18).

Uzasadnienie wniosku pozwanego wymaganiom tym nie odpowiada i sprowadza się do powtórzenia zarzutów kasacyjnych oraz skróconej, zmodyfikowanej wersji ich uzasadnienia. Skarżący nie przedstawił argumentacji wymaganej przy powołaniu się na przyczynę przewidzianą w art. 398⁹ § 1
‎pkt 4 k.p.c., zdolnej do przekonania o "oczywistej" zasadności skargi. Racje przywołane w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania świadczą natomiast nie o jaskrawej wadliwości rozstrzygnięcia, z którą w korelacji miałaby pozostawać oczywista zasadność wniesionego środka zaskarżenia, lecz
‎o zamiarze poddania ocenie już na etapie tzw. przedsądu twierdzeń o wystąpieniu poszczególnych uchybień zgłoszonych również w podstawach kasacyjnych.

Co się tyczy kwestii sformułowanego w sprawie żądania, to została ona wyjaśniona na s. 7 uzasadnienia zaskarżonego wyroku; z argumentacji zwartej we wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania nie wynika również choćby uprawdopodobnienie wystąpienia nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji, niedostrzeżonej przez Sąd Apelacyjny w ramach kontroli instancyjnej. W pozostałym zakresie pozwany nie podjął próby wyjaśnienia, że wskazywane przez niego uchybienia są oczywiste i w równie oczywisty sposób przekładają się na konieczność uchylenia lub zmiany zaskarżonego wyroku. Przeciwnie, skarżący ograniczył się do wskazania, że w jego ocenie „istnieje konieczność rozpatrzenia” określonych zarzutów. Takie sformułowanie, połączone z powtórzeniem istoty zarzutu, nie stanowi jednak argumentacji, która mogłaby przekonać o oczywistej zasadności skargi. Tylko ubocznie należy więc dodać, że część spośród zawartych w skardze zarzutów jest nieprawidłowo sformułowana (np. co do naruszenia art. 325 k.p.c., to jest przepisu, który nie znajduje samodzielnego zastosowania w postępowaniu przed sądem drugiej instancji),
‎a część także niedopuszczalna (np. wskazanie na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.).

Jako drugą przyczynę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania pozwany wskazał występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego. Ujął je w formę pytania o to, „czy przepis art. 527 k.c. może być stosowany do takiej czynności procesowej uznania Powództwa w sprawie o alimenty, która została negatywnie zweryfikowana przez Sąd, który orzekał z wyroku a nie z ugody czy uznania, a więc czy może być stosowany do takiej czynności procesowej uznania Powództwa, która nie wywołała skutków prawnych?” (s. 13 skargi).

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa przywołanie przyczyny kasacyjnej unormowanej w art. 398⁹ § 1 pkt 1 k.p.c. wymaga poprawnego zidentyfikowania problemu, w tym odniesienia go do konkretnych przepisów. Konieczne jest także przedstawienie argumentów prowadzących do rozbieżnych ocen danego zagadnienia (zob. postanowienie SN z 10 maja 2001 r., II CZ 35/01). Podniesiony problem musi również charakteryzować się nowością; zagadnienie, które było już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, co do zasady traci ten walor (zob. postanowienie SN z 19 marca 2012 r., II PK 294/11). Istotność problemu prawnego wyraża się natomiast w tym, że ma on znaczenie precedensowe dla rozstrzygania podobnych spraw lub rozwoju jurysprudencji (zob. postanowienie SN z 23 marca 2012 r., I CSK 496/11). Obowiązkiem wnoszącego skargę jest wywiedzenie i uzasadnienie występującego w sprawie problemu
‎w sposób zbliżony do tego, jaki przewidziany jest przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (zob. postanowienie SN z 18 lutego 2015 r., II CSK 428/14).

Tylko we wskazanych wyżej okolicznościach może być realizowana publicznoprawna funkcja skargi kasacyjnej. Jednocześnie przedstawiony Sądowi Najwyższemu problem musi mieć konkretny związek z rozstrzygnięciem danej sprawy, to jest z zarzutami skargi oraz podstawą prawną i faktyczną zaskarżonego wyroku (zob. postanowienie SN z 21 maja 2013 r., IV CSK 53/13). Przyjęcie skargi do rozpoznania ma bowiem na celu zarówno realizację interesu publicznego, jak i ochronę praw prywatnych. Zagadnienie prawne powinno mieć więc taki wymiar problemowy, aby udzielona przez Sąd odpowiedź miała znaczenie dla rozstrzygnięcia o zasadności skargi kasacyjnej wniesionej w sprawie, w której pytanie zostało zadane, a jednocześnie – dzięki uniwersalnemu ujęciu – odpowiedź ta uzyskiwała walor aplikacyjny w rozstrzyganiu innych spraw.

Sformułowany przez skarżącego problem jest nie tylko partykularny, przez co nie stanowi istotnego zagadnienia prawnego w wyjaśnionym wyżej rozumieniu, lecz – przede wszystkim – nie występuje w sprawie. Wstępnie wypada zauważyć, że skarżący dostrzega, iż szereg czynności procesowych jest w orzecznictwie uznawanych za czynności prawne w rozumieniu art. 527 § 1 k.c.; stanowisko to znajduje potwierdzenie w licznych orzeczeniach, przywołanych także
‎w uzasadnieniu analizowanej obecnie przyczyny kasacyjnej. Co dotyczy natomiast okoliczności niniejszej sprawy, to skarżący w sformułowanym przez siebie zagadnieniu prawnym pominął, że in casu ustalono, iż doszło do prawomocnego skazania ojca pozwanego za czyn z art. 300 § 2 w zw. z art. 12 k.k., a w opisie czynu, za który został skazany, wskazano, iż „uznał powództwo o zasądzenie alimentów na rzecz syna […] w kwocie 10 000 zł miesięcznie […] i wprowadził Sąd w błąd co do swoich możliwości finansowych, mimo świadomości, że nie miał możliwości regulowania rat alimentacyjnych w ww. kwocie, czym uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela”.

Podnoszenie przez skarżącego, że doszło do „negatywnego zweryfikowania tego uznania przez sąd”, że „Sąd nie orzekał na podstawie uznania”, a czynność procesowa uznania powództwa „nie wywołała skutków prawnych”, pozostaje zatem w sprzeczności z wiążącym w sprawie cywilnej ustaleniem wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa (art. 11 k.p.c.) i nie może świadczyć o oczywistej zasadności skargi. Nadto pozwany pomija te motywy wyroku Sądu drugiej instancji, w których wskazano, że jego ojciec zaniechał dążenia do uchylenia orzeczenia w przedmiocie alimentów (nawet w okresie pobytu w zakładzie karnym) oraz że celowo doprowadził on do – krzywdzącego dla powoda – zbiegu egzekucji.

Z kolei powód jako pierwszą przyczynę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazał potrzebę dokonania wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów. W jego ocenie wykładni wymaga art. 527 k.c., przy czym skarżący, choć sformułował w związku z tym trzy problemy, to nie sprecyzował, który z czterech przepisów zawartych w tej jednostce redakcyjnej miałby wymagać wykładni.

Pierwszy z problemów dotyczył tego, czy możliwe jest „miarkowanie ochrony wierzyciela” przez „zmianę wysokości świadczenia alimentacyjnego” w sprawie,
‎w której sąd orzeka na podstawie art. 527 k.c. Kolejny problem odnosił się do kwestii, czy ochrona uprawnionego do alimentów „może zmierzać do usankcjonowania sztucznie wykreowanej i zawyżonej na jego rzecz wierzytelności, z jednoczesnym pokrzywdzeniem wierzyciela dłużnika, na którym ciąży obowiązek alimentacyjny”. Ostatni, trzeci problem ujęto w formę pytania o to, czy „ochrona uprawnionego do alimentów, w sytuacji, gdy doszło do skazania dłużnika alimentacyjnego za czyn z art. 300 k.k., nadal ma pierwszeństwo przed ochroną wierzyciela dłużnika” (s. 4 skargi). Powód nie przedstawił dalszej argumentacji
‎w przedmiocie przyczyn przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, poprzestając na zasygnalizowaniu wskazanych tu kwestii.

Potrzeba, o której mowa w art. 398⁹ § 1 pkt 2 k.p.c., oznacza, że określony przepis, istotny z punktu widzenia podstawy prawnej zaskarżonego orzeczenia, może być rozumiany na różne sposoby, a orzecznictwo i nauka prawa albo nie wypracowały w tym przedmiocie żadnego poglądu, albo prezentują rozbieżne stanowiska. Uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania powinno w takim wypadku zawierać wskazanie, które przepisy wymagają wykładni i na czym polegają poważne wątpliwości związane z ich rozumieniem lub rozbieżnościami w ich stosowaniu (zob. postanowienia SN z: 8 lipca 2009 r., I CSK 111/09 oraz
‎24 kwietnia 2018 r., II CSK 743/17). Rozbieżność w orzecznictwie sądów powinna natomiast zostać wykazana przez przywołanie judykatów, w których odmienne rozstrzygnięcia zapadły w stanach faktycznych nieróżniących się od siebie w relewantny prawnie sposób (zob. postanowienie SN z 7 czerwca 2015 r., III CSK 59/15).

Sformułowane przez skarżącego problemy nie spełniają opisanych wyżej przesłanek. W uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie wyjaśniono, by występowała potrzeba wykładni określonych przepisów (wymagania tego nie spełnia ogólne przywołanie art. 527 k.c., który zawiera kilka przepisów o różnym przedmiocie regulacji); nie uzasadniono także wystąpienia „poważnych wątpliwości”, lecz poprzestano na hasłowym postawieniu ogólnych kwestii prawnych, w części opartych na subiektywnym postrzeganiu przez skarżącego ocenianych okoliczności (np. co do „usankcjonowania sztucznie wykreowanej” wierzytelności) lub nierodzących wątpliwości w ocenie prawnej (jak
‎w przypadku trzeciego pytania). Tylko uzupełniająco wypada więc wskazać, że w sprawie nie doszło do zmiany obowiązku alimentacyjnego obciążającego ojca pozwanego. Zakres tego obowiązku nie był bowiem (i nie mógł być) w ogóle przedmiotem wydanych w sprawie orzeczeń.

Powód powołał się również na oczywistą zasadność skargi kasacyjnej. Stwierdził przy tym, że „w toku postępowania apelacyjnego i podejmowanych czynności decyzyjnych związanych z wydaniem zaskarżonego orzeczenia nie została zrealizowana zarówno funkcja rozpoznawcza, jak i kontrolna tego sądu, których założenia i istota zostały wyjaśnione w uchwałach (7) Sądu Najwyższego - mających moc zasad prawnych - z 23 marca 1999 r., III CZP 59/98 (OSNC 1999,
‎nr 7-8, poz. 124) i z 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07 (OSNC 2008, nr 6, poz. 56). Sąd Apelacyjny, pomimo, iż miał pełną świadomość naruszenia przez Sąd
‎I instancji przepisów postępowania nie tylko nie skorygował wadliwości postępowania Sądu I instancji, ale uznał je za całkowicie uzasadnione” (s. 4 skargi).

Przytoczony wyżej passus stanowi całość wywodów powoda na temat omawianej przyczyny kasacyjnej. Wywody te stanowią wyłącznie opinię
‎o dopuszczeniu się przez Sąd Apelacyjny bliżej nieskonkretyzowanych naruszeń przepisów postępowania, wobec czego nie mogą być uznane za przekonujące o oczywistej zasadności skargi kasacyjnej.

Kierując się przedstawionymi względami, Sąd Najwyższy uznał, że
‎z motywów skargi kasacyjnej nie wynika, by zachodziły przyczyny określone w art. 398⁹ § 1 k.p.c., co uzasadniało odmowę przyjęcia tej skargi do rozpoznania.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 398⁹ § 1 k.p.c., orzeczono, jak w sentencji postanowienia.

[SOP]

[r.g.]
‎