Sygn. akt I CSK 656/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2018 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Karol Weitz (przewodniczący, sprawozdawca)
‎SSN Władysław Pawlak
‎SSN Marta Romańska

w sprawie z powództwa W. S.
‎przeciwko Kołu Łowieckiemu "[…]" w L.
‎o ustalenie,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
‎w dniu 30 listopada 2018 r.,
‎skargi kasacyjnej powoda
‎od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
‎z dnia 17 stycznia 2017 r., sygn. akt VI ACa […],

‎oddala skargę kasacyjną.

UZASADNIENIE

Powód W. S. wystąpił z powództwem przeciwko Kołu Łowieckiemu „[…]” w L. (dalej również jako: „Koło”) z kilkoma żądaniami, w tym z żądaniem ustalenia nieważności uchwały nr […] Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Koła z dnia 29 grudnia 2005 r. i z żądaniem ustalenia, że jest członkiem Koła.

Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił to powództwo. Na skutek apelacji powoda Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z dnia 20 listopada 2012 r. uchylił wyrok z dnia 19 czerwca 2009 r. w części dotyczącej żądania ustalenia nieważności uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. W pozostałym zakresie, tj. w odniesieniu do żądania ustalenia, że powód jest członkiem Koła, apelacja została oddalona.

W trakcie ponownego rozpoznawania sprawy w pierwszej instancji powód, podtrzymując żądanie stwierdzenia nieważności uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r., ponownie zgłosił żądanie ustalenia, że jest członkiem Koła.

Wyrokiem z dnia 2 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił oba żądania powoda.

W sprawie ustalono, że powód od 2001 r. był członkiem Koła. Od dnia 30 maja 2004 r. pełnił funkcję Prezesa Zarządu. W dniu 20 marca 2005 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Koła odwołało go z tej funkcji. Powód nie pogodził się z tą decyzją i od tego czasu kierował wobec Koła, jego poszczególnych członków oraz członków jego zarządu zarzuty, które w ocenie Koła były szkalujące i nieprawdziwe. Powód ostatecznie stwierdził, że w Kole działa zorganizowana grupa przestępcza, w której skład wchodzą R. M. i jego wspólnicy, tj. członkowie Zarządu i Komisji Rewizyjnej Koła.

W dniu 29 grudnia 2005 r. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Koła podjęło uchwałę nr […] o oddaleniu odwołania powoda od zawieszenia go w prawach członka Koła, które nastąpiło na mocy decyzji Zarządu z dnia 7 kwietnia 2005 r., i uchwałę nr […] o wykluczeniu powoda z grona członków Koła. Przyczyną wykluczenia było m.in. stwierdzenie, że powód wskutek swojego postępowania wobec członków i Zarządu Koła utracił wszelkie walory etyczne i moralne, aby być nadał jego członkiem. Powód odwołał się od uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. do Zarządu Okręgowego, który w dniu 25 stycznia 2006 r. postanowił nie uwzględnić odwołania.

Okręgowy Rzecznik Dyscyplinarny postanowieniem z dnia 10 października 2005 r. wszczął wobec powoda postępowanie dyscyplinarne. W dniu 12 października 2007 r. Główny Sąd Łowiecki rozpoznał odwołania powoda i Okręgowego Rzecznika Dyscyplinarnego od orzeczenia Okręgowego Sądu Łowieckiego z dnia 26 kwietnia 2007 r. i zmienił to orzeczenie w ten sposób, że wykluczył powoda z Polskiego Związku Łowieckiego (dalej jako: „PZŁ”). Powód wniósł powództwo o ustalenie, że jest członkiem PZŁ, które zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 27 listopada 2009 r. Apelację powoda od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2011 r. Na skutek skargi powoda o wznowienie postępowania zakończonego tym wyrokiem Sąd Apelacyjny w […] wyrokiem z dnia 9 września 2013 r. zmienił wyrok z dnia 11 sierpnia 2011 r. w ten sposób, że – zmieniając wyrok wydany przez sąd pierwszej instancji – ustalił, iż powód jest członkiem PZŁ.

Oceniając żądanie stwierdzenia nieważności uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy przyjął, że powód miał interes prawny w jego wytoczeniu. Rozpatrując okoliczność, że w toku ponownego rozpoznania powód wystąpił ponownie z żądaniem ustalenia, że jest członkiem Koła, Sąd przyjął, że nie można mówić o przeszkodzie powagi rzeczy osądzonej w związku z tym, że takie samo żądanie zostało już oddalone wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r., od którego w zakresie tego żądania apelacja została oddalona wyrokiem z dnia 20 listopada 2012 r. Oddalenie pierwotnego żądania ustalenia członkostwa pozwanego w Kole wynikało z tego, że w tym czasie powód z racji wykluczenia nie był członkiem PZŁ. Wobec ustalenia wyrokiem z dnia 9 września 2013 r., że powód pozostaje członkiem PZŁ, Sąd przyjął, że nowe żądanie ustalenia członkowstwa w Kole ma odmienną podstawę faktyczną.

W ocenie Sądu Okręgowego nie było podstaw do stwierdzenia nieważności uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r., gdyż nie można przyjąć, że uchwała ta jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa (art. 58 § 1 i 2 k.c.). Uchwała ta również pod względem formalnym nie była dotknięta wadami, które mogłyby powodować jej nieważność. Sąd Okręgowy nie dostrzegł również podstaw do uwzględnienia żądania ustalenia, że powód pozostaje członkiem Koła. Nie można bowiem przyjąć, że przyczyny podjęcia uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. o wykluczeniu powoda z Koła były nieprawdziwe. Powołane przez powoda zarzuty dotyczące niezasadności podjęcia tej uchwały oparte na jego twierdzeniu, że w Kole działa zorganizowana grupa przestępcza, której celem jest szkodzenie stowarzyszeniu i wyłudzanie pieniędzy, nie mogły odnieść skutku, gdyż twierdzenie to nie znajdowało odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale. Z kolei działania powoda od chwili jego odwołania z funkcji Prezesa Zarządu Koła polegały na ustawicznym kwestionowaniu nowych władz, ich decyzji, podejmowanych w stosunku do niego działań i wezwań do wyjaśnień. Powód wszczynał postępowania cywilne przeciwko członkom Koła, a członkom jego władz zarzucał kradzieże nieczekając na rozstrzygnięcia w postępowaniu karnym. Działania te były niezgodne z wymaganiami etyki łowieckiej.

Apelację od wyroku z dnia 2 lutego 2015 r. wniósł powód. Sąd Apelacyjny w […] z dnia 17 stycznia 2017 r. oddalił tę apelację.

Sąd Apelacyjny wskazał, że apelacja powoda była ogólnikowa i sprowadzała się de facto do przytoczenia przepisów prawa bez ich faktycznego uzasadnienia. W apelacji i jej uzasadnieniu powód ograniczył się w istocie do kierowania pomówień pod adresem funkcjonariuszy publicznych i różnych instytucji państwowych, w tym sądu i sędziów, niewskazując żadnych merytorycznych argumentów mogących być podstawą do zmiany zaskarżonego wyroku.

Podzielając ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego Sąd Apelacyjny ocenił, że dokonana w pierwszej instancji ocena zebranego materiału jest prawidłowa. Powód jako dysponent procesu cywilnego żądając ustalenia nieważności uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. powinien był przedstawić odpowiednie dowody oraz argumenty na poparcie swoich twierdzeń, czemu nie sprostał.

Sąd Apelacyjny podtrzymał stanowisko Sądu Okręgowego o braku podstaw do przyjęcia, że w świetle art. 58 § 1 i 2 k.c. uchwała nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. miałaby być nieważna. Powód swoim zachowaniem naruszył zasady współżycia społecznego, co w świetle § 17 statutu Koła dawało podstawę do jego wykluczenia. Subiektywne odczucia powoda, że zachodziły przesłanki do jego wykluczenia z grona członków Koła, nie mogą być podstawą uwzględnienia powództwa. Uchwała nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r., stanowiąc o utracie walorów etycznych i moralnych, odnosiła się do okoliczności określonych w § 17 pkt 1 ppkt 2 statutu. Według Sądu Apelacyjnego zgodzić się należy także z oceną, że podjęcie uchwały  o wykluczeniu powoda z Koła nie stanowiło naruszenia zasad współżycia społecznego. Ponadto Sąd Apelacyjny podzielił pogląd, że nie było można uwzględnić żądania ustalenia, że powód jest członkiem Koła, skoro jego działania w istocie były niezgodne z zasadami etyki łowieckiej. Sąd Apelacyjny przyjął wreszcie, że analiza postępowania przed Sądem Okręgowym nie daje żadnych podstaw do stwierdzenia, że prawa powoda zagwarantowane w Konstytucji lub kodeksie postępowania cywilnego zostały w jakikolwiek sposób naruszone.

Powód złożył skargę kasacyjną od wyroku z dnia 17 stycznia 2017 r. Zarzucił naruszenie art. 379 pkt 5 w związku z art. 117 § 5 i z art. 391 § 1 oraz art. 386 § 2 w związku z art. 378 § 1 k.p.c. Wniósł o uchylenie – z powodu nieważności postępowania – zaskarżonego wyroku i wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 2 lutego 2015 r. i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zdaniem skarżącego naruszenie art. 379 pkt 5 w związku z art. 117 § 5 i z art. 391 § 1 k.p.c. skutkujące nieważnością postępowania wskutek pozbawienia go możności obrony jego praw wynikało z odmowy ustanowienia dla niego zawodowego pełnomocnika z urzędu pomimo tego, że sprawa była skomplikowana pod względem faktycznym i prawnym, a skarżący z racji swojego położenia majątkowego nie mógł samodzielnie ustanowić pełnomocnika z wyboru. Z kolei naruszenie art. 386 § 2 w związku z art. 378 § 1 k.p.c. w ocenie skarżącego miało polegać na tym, że Sąd Apelacyjny z urzędu nie stwierdził nieważności postępowania przez Sąd Okręgowym, chociaż skarżący z tych samych przyczyn był pozbawiony możności obrony swych praw w postępowaniu w pierwszej instancji.

Skarżący sformułował zarówno zarzut naruszenia art. 379 pkt 5 w związku z art. 117 § 5 i z art. 391 § 1 k.p.c. wskazując na nieważność postępowania, która w jego ocenie miała wystąpić w postępowaniu w drugiej instancji, jak również zarzut naruszenia art. 386 § 2 w związku z art. 378 § 1 k.p.c. powołując się na to, że Sąd Apelacyjny nie uwzględnił nieważności postępowania, która miała wystąpić (już) w postępowaniu w pierwszej instancji. Oznacza to, że w grę wchodzi ewentualna ocena, czy doszło do nieważności postępowania nie tylko w drugiej instancji, ale także w pierwszej instancji (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998, nr 5. poz. 81; z dnia 14 grudnia 2001 r., V CKN 556/00, nie publ., z dnia 25 listopada 2011 r., II CSK 182/11, nie publ.; z dnia 24 maja 2012 r., V CSK 255/11, nie publ.; z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 536/11, nie publ.; z dnia 15 maja 2014 r., II CSK 446/13, nie publ.; z dnia 13 maja 2016 r., III CSK 26/15, nie publ.; z dnia 24 listopada 2016 r., II CSK 142/16, nie publ., z dnia 29 września 2017 r., V CSK 14/17, nie publ.).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem odmowa ustanowienia dla strony pełnomocnika z urzędu co do zasady nie usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony swych praw. Inaczej jest wyłącznie wtedy, gdy strona swoim zachowaniem wykazuje nieznajomość reguł postępowania lub nieporadność, prowadzącą do tego, że przy faktycznym lub prawnym skomplikowaniu sprawy nie jest w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 787/00, nie publ. oraz z dnia 2 grudnia 2015 r., IV CZ 58/15, nie publ.; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 2 marca 2005 r., III CSK 533/04, nie publ.; z dnia 12 września 2007 r., I CSK 199/07, nie publ.; z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CSK 564/07, nie publ.; z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 50/08, nie publ.; z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 385/12, nie publ.). Stosownie do jeszcze dalej idącego poglądu, pozbawienie możności obrony swych praw spowodowane tą przyczyną występuje jedynie w rzadkich i wyjątkowych przypadkach oczywiście wadliwej oceny zdolności poznawczych, intelektualnych i komunikacyjnych strony, która jest tak dalece nieporadna, że jej osobiste uczestnictwo i obrona interesów w postępowaniu jest jedynie formalnym pozorem (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II CSK 167/13, nie publ.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się również, że choroba lub inna ułomność psychiczna strony sama przez się nie powoduje nieważności postępowania z powodu niemożności obrony przez stronę swych praw (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2004 r., III CK 38/04, niepubl.; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 50/08, nie publ.; z dnia 19 lutego 2010 r., IV CSK 318/09, nie publ.). Nieważność taka zachodzi wtedy, gdy strona, której odmówiono stanowienia pełnomocnika z urzędu, ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest w stanie podjąć racjonalnej obrony swych praw w postępowaniu sądowym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 lutego 2013 r., II CSK 385/12, nie publ.; z dnia 20 października 2016 r., II CSK 72/16, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2015 r., IV CZ 58/15).

W sytuacji, w której po pierwszym rozpoznaniu sprawy w pierwszej instancji zakończonym wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. na skutek apelacji powoda sprawa w relewantnym dla postępowania kasacyjnego zakresie wyrokiem z dnia 20 listopada 2012 r. została przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W., badanie przez Sąd Najwyższy, czy Sąd Apelacyjny nie naruszył art. 386 § 2 w związku z art. 378 § 1 k.p.c. przez nieuwzględnienie nieważności postępowania w pierwszej instancji, może być odniesione tylko do toku postępowania w ramach ponownego rozpoznawania sprawy po wydaniu wyroku z dnia 20 listopada 2012 r. Z kolei badanie, czy doszło do naruszenia art. 379 pkt 5 w związku z art. 117 § 5 i z art. 391 § 1 k.p.c. mającego skutkować nieważnością postępowania w drugiej instancji może obejmować tylko postępowanie toczące się po wydaniu wyroku z dnia 2 lutego 2015 r., zakończone zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 stycznia 2017 r. W tym stanie rzeczy, skoro skarżący wywodzi nieważność postępowania z twierdzenia o pozbawieniu go możności obrony jego praw mającego wynikać z tego, że nie ustanowiono dla niego pełnomocnika z urzędu, okoliczność tę odnosić można tylko do wniosków o ustanowienie takiego pełnomocnika złożonych przez skarżącego po wydaniu wyroku z dnia 20 listopada 2012 r., tj. w postępowaniu w pierwszej instancji obejmującym ponowne rozpoznanie sprawy oraz postępowaniu apelacyjnym wywołanym zaskarżeniem wyroku z dnia 2 lutego 2015 r.

Z akt sprawy wynika, że w ramach ponownego rozpoznawania sprawy, tj. po wydaniu wyroku z 20 listopada 2012 r., skarżący pierwszy wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu złożył w dniu 24 lutego 2015 r. (karta 1014), tj. po wydaniu wyroku z dnia 5 lutego 2015 r. We wniosku wskazał, że wnosi o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu do sporządzenia i wniesienia apelacji od wyroku z dnia 5 lutego 2015 r., a uzasadnił go tym, że jest w trudnej sytuacji i nie stać go na prywatne wynajęcie profesjonalnego pełnomocnika. Przed rozpoznaniem wniosku skarżący wniósł samodzielnie i skutecznie apelację od wyroku z dnia 5 lutego 2015 r. Wniosek z dnia 24 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2015 r., stwierdzając, że brak potrzeby ustanowienia pełnomocnika z urzędu dla skarżącego, gdyż z okoliczności sprawy nie wynika, aby była ona skomplikowana pod względem faktycznym i prawnym, a powód (skarżący) uczestniczy czynnie w postępowaniu oraz w sposób właściwy reaguje na czynności sądu, a ponadto wniósł skutecznie od wyroku z dnia 5 lutego 2015 r. apelację, co dodatkowo potwierdza jego zdolność do samodzielnego uczestnictwa w postępowaniu. Zażalenie skarżącego na postanowienie z dnia 1 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny oddalił postanowieniem z dnia 19 stycznia 2016 r. podzielając ocenę Sądu Okręgowego w kwestii braku potrzeby ustanowienia przez sąd pełnomocnika z urzędu dla skarżącego i podkreślając dodatkowo, że skarżący nie przedstawił argumentów mogących przemawiać za taką potrzebą, lecz ograniczył się w zażaleniu do twierdzenia, że prawnik „nie będzie się bał” przeciwnika procesowego i sądu.

Następny wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu skarżący złożył w toku postępowania apelacyjnego w dniu 1 grudnia 2016 r. uzasadniając go ponownie tym, że jest w trudnej sytuacji i nie stać go na prywatne wynajęcie adwokata. Wobec faktu, że przedmiotowy wniosek został oparty na tej samej okoliczności, która była podstawą wniosku z dnia 24 lutego 2015 r., postanowieniem z dnia 15 grudnia 2016 r. Sąd Apelacyjny odrzucił go.

W zaistniałych okolicznościach należy przyjąć, że nie doszło do nieważności postępowania ani w postępowaniu w pierwszej instancji poprzedzającym zapadnięcie wyroku z dnia 5 lutego 2015 r., ani w postępowaniu apelacyjnym.

Po pierwsze, w odniesieniu do postępowania w pierwszej instancji podana przez skarżącego okoliczność mająca uzasadniać jego twierdzenie o pozbawieniu go możności obrony jego praw wskutek odmowy ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu jest nieaktualna, skoro wniosek o ustanowienie takiego pełnomocnika złożył dopiero po wydaniu wyroku z dnia 5 lutego 2015 r. kończącego postępowanie w pierwszej instancji.

Po drugie, analiza akt sprawy zarówno postępowania w pierwszej instancji, jak i postępowania apelacyjnego potwierdza stanowisko, że w okolicznościach sprawy w istocie udział adwokata lub radcy prawnego nie był potrzebny (art. 117 § 5 k.p.c.).

Wbrew twierdzeniom skarżącego zawartym w skardze kasacyjnej sprawa nie jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym. Nie przeczy temu fakt, że pierwszy wyrok z dnia 19 czerwca 2009 r. został w części uchylony i w tym zakresie doszło do ponownego rozpoznawania sprawy. Przyczyną tego uchylenia było to, że w ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.), gdyż w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie wskazał powodów, które legły u podstaw oddalenia powództwa w zakresie żądania ustalenia nieważności uchwały nr […] z dnia 29 grudnia 2005 r. Nie może to świadczyć o skomplikowaniu sprawy, lecz tylko o popełnieniu przez sąd określonego błędu natury procesowej. Bez znaczenia jest również to, że w sprawie dotyczącej członkostwa skarżącego w PZŁ nastąpiło wznowienie postępowania, skoro była to po prostu inna sprawa, ubocznie jedynie powiązana z niniejszą sprawą dotyczącą uchwały o wykluczeniu skarżącego z Koła oraz jego członkostwa w Kole.

Nie można ponadto także stwierdzić, aby skarżący pozostawał osobą na tyle nieporadną, że nie mógł osobiście uczestniczyć w rozpoznawaniu jego sprawy i bronić swoich interesów oraz wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia. Skarżący w toku całego postępowania podejmował stosunkowo liczne czynności procesowe zarówno poza rozprawą (wnioski o sprostowanie orzeczeń lub protokołów, o sporządzenie i doręczenie uzasadnień orzeczeń, zażalenia na postanowienia sądów, pisemne wnioski dowodowe, skargi na przewlekłość), jak i na rozprawie (zgłaszanie wniosków dowodowych, zadawanie pytań świadkom, a nawet zgłaszanie zastrzeżeń do protokołu w trybie art. 162 k.p.c.). Reagował również właściwie na poszczególne czynności, w tym wezwania, kierowane do niego przez sąd (np. w zakresie uzupełnienia braków formalnych składanych pism procesowych). Fakt, że apelacja złożona samodzielnie przez skarżącego odbiegała od możliwego modelu profesjonalnie opracowanego środka odwoławczego, nie zmienia tego, że została ona wniesiona w sposób prawidłowy i uruchomiła postępowanie odwoławcze, w którym Sąd drugiej instancji ponownie rozpoznał jego sprawę. Z kolei niewiedza skarżącego dotycząca skutków braku wniesienia odpowiedzi na jego apelację przez stronę przeciwną, na co wskazuje skarżący, nie ma istotnego znaczenia. Nie można uznać, że brak potrzeby ustanowienia pełnomocnika z urzędu dla strony zachodzi jedynie wówczas, gdy strona zna skutki wszystkich czynności procesowych lub ich zaniechania. Wystarczy, że jest w stanie zrozumieć te skutki, gdy sąd je jej wyjaśni. Nie można odmówić skarżącemu tego typu zdolności. Trzeba wreszcie podkreślić, że skarżący – wnosząc o ustanowienie pełnomocnika z urzędu – motywował swoje wnioski jedynie tym, że nie jest w stanie ponieść kosztów jego wynagrodzenia, a nie powoływał się w ogóle na to, że sprawa jest dla niego zbyt skomplikowana lub że nie potrafi uczestniczyć w postępowaniu bez udziału takiego pełnomocnika.

Zarzuty naruszenia art. 379 pkt 5 w związku z art. 117 § 5 i z art. 391 § 1 oraz art. 386 § 2 w związku z art. 378 § 1 k.p.c. są wobec tego bezzasadne.

Z tych względów, na podstawie art. 398¹⁴ k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu
‎z urzędu w postępowaniu kasacyjnym przez adwokata G. D. Sąd Najwyższy nie orzekł, gdyż w skardze kasacyjnej zawarty został wniosek o zasądzenie kosztów tego postępowania od strony pozwanej, a nie wniosek o przyznanie pełnomocnikowi skarżącego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej (por. § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, Dz. U. poz. 1714 ze zm.).

aw / aj