POSTANOWIENIE
5 lutego 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Agnieszka Góra-Błaszczykowska
na posiedzeniu niejawnym 5 lutego 2025 r. w Warszawie
w sprawie z powództwa D.C. i R.C.
przeciwko Bankowi spółce akcyjnej w W.
o ustalenie i zapłatę,
na skutek skargi kasacyjnej Banku spółki akcyjnej w W.
od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi
z 9 stycznia 2024 r., I ACa 138/23,
1.odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania;
2.zasądza od Banku spółki akcyjnej w W. na rzecz D.C. i R.C. kwoty po 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia niniejszego postanowienia Bankowi spółce akcyjnej w W. do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 2 listopada 2022 r. ustalił, że umowa o kredyt hipoteczny zawarta przez strony w dniu (…) 2008 roku w brzmieniu ustalonym aneksem nr 1 z dnia (…) 2008 roku o numerze (…) jest nieważna (pkt 1), zasądził od Banku S.A z siedzibą w W. łącznie na rzecz D.C. i R.C. kwotę 223 780,87 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 116 282,65 zł od dnia 18 kwietnia 2017 roku do dnia zapłaty (pkt 2), umorzył postępowanie w zakresie roszczeń z punktów 1,2,3 pozwu (pkt 3), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 4) oraz orzekł o kosztach procesu (pkt 5 i 6).
Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 9 stycznia 2024 r. oddalił apelację (pkt 1) oraz orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego (pkt 2).
Pozwany wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku, zaskarżając go w całości. Skarżący na podstawie art. 3984 § 2 k.p.c. wniósł o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, wskazując, że w sprawie występują następujące zagadnienia prawne:
- czy wprowadzenie do umowy kredytu hipotecznego udzielonego w walucie polskiej klauzul waloryzacyjnych odsyłających do kursu waluty obcej, aneksem zawartym w okresie obowiązywania umowy, to znaczy po wypłacie kredytu i przed jego spłaceniem w całości, stanowi nowację zobowiązania w rozumieniu art. 506 § 1 k.c.?
- czy w przypadku ewentualnego uznania, iż wprowadzenie do umowy kredytu hipotecznego udzielonego w walucie polskiej klauzul waloryzacyjnych odsyłających do kursu waluty obcej aneksem zawartym w okresie obowiązywania umowy, stanowi nowację zobowiązania w rozumieniu art. 506 § 1 k.c. to czy uznanie tych postanowień za bezskuteczne, jako postanowienie niedozwolone w rozumieniu art. 3851 § 1 i 2 k.c. (abuzywne) lub nieważne, a w konsekwencji uznanie przez Sąd, że nie jest możliwe utrzymanie indeksowanego (waloryzowanego) charakteru umowy, co ostatecznie prowadzi do stwierdzenia, że umowa ostateczna jest nieważna, powinno skutkować nieważnością nowacji z uwagi na fakt, iż nie doszło do zaciągnięcia nowego ważnego zobowiązania?
- czy w przypadku gdy postanowienia waloryzacyjne wprowadzone do umowy kredytu hipotecznego udzielonego w walucie polskiej (oprocentowanego w oparciu o stawkę WIBOR 3M), aneksem zawartym w okresie obowiązywania umowy, określające waloryzację kwoty kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych kursem publikowanym w tabelach kursowych banku-kredytodawcy (a także zmieniającym sposób wyliczania oprocentowania, poprzez zastąpienie stawki WIBOR 3M stawką LIBOR 3M dla CHF), zostają uznane za bezskuteczne jako postanowienie niedozwolone w rozumieniu art. 3851 § 1 i 2 k.c. (abuzywne) lub nieważne, a jednocześnie Sąd stwierdzi, że nie jest możliwe utrzymanie indeksowanego (waloryzowanego) charakteru umowy, to czy skutkiem ich eliminacji z umowy jest (1) stwierdzenie, że umowa pierwotna i umowa ostateczna upadają w całości, czy też (2) eliminacja mechanizmu waloryzacji z umowy ostatecznej i przekształcenie jej z mocą wsteczną w kredyt Złotowy z oprocentowaniem WIBOR 3M (wskutek upadku aneksu zmieniającego umowę w całości i powrotu do umowy pierwotnej), ewentualnie (3) eliminacja mechanizmu waloryzacji z umowy ostatecznej i przekształcenie jej z mocą wsteczną w kredyt zlotowy z oprocentowaniem LIBOR 3M dla CHF (wskutek wyłącznie częściowej bezskuteczności umowy ostatecznej)?
- czy żądanie „ustalenia, że umowa kredytowa (...) jest nieważna w całości" stanowi roszczenie dopuszczalne na gruncie przepisów k.p.c., czy może być uwzględnione przez sąd rozpatrujący sprawę, a jeżeli takie sformułowanie roszczenia jest wadliwe, to jaki powinien być skutek zgłoszenia takiego powództwa przez stronę powodową?"
- jeżeli stronie powodowej przysługuje dalej idące roszczenie o zapłatę, wynikające ze stosunku prawnego w postaci rzekomo nieważnej umowy kredytu indeksowanego (waloryzowanego) kursem waluty obcej, w szczególności wynikające z możliwości żądania zwrotu dokonanych świadczeń na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, to czy strona powodowa posiada interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy?
- czy w przypadku, gdy proces poinformowania konsumenta o ryzykach, wynikających z wprowadzenia do umowy kredytu klauzul przewidujących indeksację (waloryzację) kursem waluty obcej, polegał na przedstawieniu konsumentowi szczegółowej informacji o ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem kredytu, a konsument potwierdził przekazanie tej szczegółowej i wyczerpującej informacji (wynikającej z procedur wewnętrznych Banku) poprzez złożenie pisemnego oświadczenia, to czy klauzule obciążające konsumenta ryzykiem kursowym mają charakter jednoznaczny i nie stanowią postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c.
Skarżący, powołując się na art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c., wskazał, że istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości, tj.:
- art. 506 § 1 k.c. - wątpliwość polega na tym, czy wprowadzenie do umowy kredytu hipotecznego udzielonego w walucie polskiej klauzul waloryzacyjnych odsyłających do kursu waluty obcej, aneksem zawartym w okresie obowiązywania umowy, to znaczy po wypłacie kredytu i przed jego spłaceniem w całości, stanowi nowację zobowiązania w rozumieniu art. 506 § 1 k.c.;
- art. 506 § 1 k.c. w zw. z art. 3851 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 7 ust. 1 i 8b ust. 1 Dyrektywy 93/13 - wątpliwość polega na tym, czy w przypadku ewentualnego uznania, iż wprowadzenie do umowy kredytu hipotecznego udzielonego w walucie polskiej klauzul waloryzacyjnych odsyłających do kursu waluty obcej aneksem zawartym w okresie obowiązywania umowy, stanowi nowację zobowiązania w rozumieniu art. 506 § 1 k.c. to czy uznanie tych postanowień za bezskuteczne, jako postanowienie niedozwolone w rozumieniu art. 3851 § 1 i 2 k.c. (abuzywne), a w konsekwencji uznanie przez Sąd, ze me jest możliwe utrzymanie indeksowanego (waloryzowanego) charakteru umowy, co ostatecznie prowadzi do stwierdzenia, że umowa ostateczna jest nieważna, powinno skutkować nieważnością nowacji z uwagi na fakt, iż nie doszło do zaciągnięcia nowego ważnego zobowiązania;
- art 506 § 1 k.c. w zw. z art. 3851 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 7 ust. 1 i 8b ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. z art. 2, 31 ust. 3 i 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - wątpliwość polega na tym, czy w przypadku gdy postanowienia waloryzacyjne wprowadzone do umowy kredytu hipotecznego udzielonego w walucie polskiej (oprocentowanego w oparciu o stawkę WIBOR 3M), aneksem zawartym w okresie obowiązywania umowy, określające waloryzację kwoty kredytu i rat kapitałowo- odsetkowych kursem publikowanym w tabelach kursowych banku-kredytodawcy (a także zmieniającym sposób wyliczania oprocentowania, poprzez zastąpienie stawki WIBOR 3M stawką LIBOR 3M dla CHF), zostają uznane za bezskuteczne jako postanowienie niedozwolone w rozumieniu art. 3851 § 1 i 2 k.c. (abuzywne), a jednocześnie Sąd stwierdzi, że nie jest możliwe utrzymanie indeksowanego (waloryzowanego) charakteru umowy, to czy skutkiem ich eliminacji z umowy jest (1) stwierdzenie, że umowa pierwotna i umowa ostateczna upadają w całości, czy też (2) eliminacja mechanizmu waloryzacji z umowy ostatecznej i przekształcenie jej z mocą wsteczną w kredyt złotowy z oprocentowaniem WIBOR 3M (wskutek upadku aneksu zmieniającego umowę w całości i powrotu do umowy pierwotnej), ewentualnie (3) eliminacja mechanizmu waloryzacji z umowy ostatecznej i przekształcenie jej z mocą wsteczną w kredyt złotowy z oprocentowaniem LIBOR 3M dla CHF (wskutek wyłącznie częściowej bezskuteczności umowy ostatecznej). Wywołuje to rozbieżności w orzecznictwie: za utrzymaniem umowy w mocy, po wyeliminowaniu z niej mechanizmu waloryzacji, opowiedział się przykładowo Sąd Najwyższy wyroku z dnia 7 listopada 2019 r., sygn. akt I CSK13/19, Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny w wyroku z dnia 27 kwietnia 2023 roku, sygn. akt II C 2469/21; z kolei za tezą, że abuzywność klauzul waloryzacyjnych prowadzi*do upadku umowy pierwotnej i ostatecznej w całości, opowiedział się Sąd Apelacyjny w Łodzi w niniejszej sprawie;
- art. 189 k.p.c. w zw. z art. 1301a § 1 k.p.c. - wątpliwość polega na tym, czy roszczenie o „ustalenie, że umowa kredytowa (...) jest nieważna w całości" stanowi dopuszczalny sposób sformułowania powództwa, w szczególności przewidziane w art. 189 k.p.c. żądanie o ustalenie „istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa”, a jeżeli nie - to jaki jest skutek sformułowania w taki błędny sposób roszczenia oraz uwzględnienia go w takim błędnym brzmieniu przez Sąd, w szczególności czy stanowi to brak formalny pozwu. Wywołuje to rozbieżności w orzecznictwie, przykładowo. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 czerwca 2022 r., sygn. akt II CSKP 364/22 sprzeciwił się formułowaniu roszczeń o „ustalenie nieważności", „ustalenie niezwiązania" i innych analogicznych - natomiast za dopuszczalnością sformułowania roszczenia o ustalenie nieważności umowy opowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z 23 września 2010 r., sygn. akt III CZP 57/10;
- art 189 k.p.c. - wątpliwość polega na tym, czy w sytuacji, gdy powodowi przysługuje dalej idące roszczenie o zapłatę, wynikające ze stosunku prawnego w postaci rzekomo nieważnej umowy kredytu indeksowanego (waloryzowanego) kursem waluty obcej, w szczególności wynikające z możliwości żądania zwrotu dokonanych świadczeń na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, to czy strona powodowa posiada interes prawny w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego. Wywołuje to rozbieżności w orzecznictwie, przykładowo, za istnieniem interesu prawnego po strome powodowej w takiej sytuacji wypowiedział się Sąd Okręgowy w Szczecinie w wyroku z dnia 21 czerwca 2021 r„ sygn. akt I C 1803/21 - natomiast przeciwko istnieniu takiego interesu prawnego wypowiedział się Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 14 stycznia 2022 r., sygn. akt I C 1866/18;
- art. 3851 § 1 k.c. - wątpliwość polega na tym, czy poinformowanie konsumenta o ryzykach wynikających z wprowadzenia do umowy kredytu klauzul przewidujących indeksację (waloryzację) kursem waluty obcej, polegające na przedstawieniu konsumentowi szczegółowej informacji o ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem kredytu, powoduje że klauzule obciążające konsumenta ryzykiem kursowym mają charakter jednoznaczny i nie stanowią postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c., jeżeli konsument potwierdził przekazanie tej szczegółowej i wyczerpującej informacji (wynikającej z procedur wewnętrznych Banku) poprzez złożenie pisemnego oświadczenia.
Powodowie w odpowiedzi na skargę kasacyjną wnieśli o odmowę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest kwalifikowanym środkiem prawnym, którego rozpoznanie przez Sąd Najwyższy musi być uzasadnione względami o szczególnej doniosłości, wykraczającymi poza indywidualny interes skarżącego, a leżącymi w interesie powszechnym. Rozpoznanie skargi kasacyjnej powinno służyć ochronie obowiązującego porządku prawnego przed dowolnością orzekania oraz zapewniać jednolitość orzecznictwa sądowego w takich sprawach, w których możliwe jest dokonanie zasadniczej wykładni przepisu prawa, mającej walor generalny i abstrakcyjny.
W przepisach kodeksu postępowania cywilnego skarga kasacyjna została ukształtowana jako nadzwyczajny środek zaskarżenia, nakierowany na ochronę interesu publicznego przez zapewnienie rozwoju prawa, jednolitości orzecznictwa oraz prawidłowej wykładni, a także w celu usunięcia z obrotu prawnego orzeczeń, wydanych w postępowaniu dotkniętym nieważnością lub oczywiście wadliwych, nie zaś jako ogólnie dostępny środek zaskarżenia orzeczeń umożliwiający rozpoznanie sprawy w kolejnej instancji sądowej (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2018 r., II CSK 71/18).
Koniecznej selekcji skarg pod kątem realizacji tego celu służy instytucja tzw. przedsądu, ustanowiona w art. 3989 k.p.c., w ramach której Sąd Najwyższy dokonuje wstępnej oceny skargi kasacyjnej. Ten etap postępowania przed Sądem Najwyższym jest ograniczony wyłącznie do zbadania przesłanek przewidzianych w art. 3989 § 1 pkt 1 - 4 k.p.c., nie zaś do merytorycznej oceny skargi kasacyjnej. W razie spełnienia co najmniej jednej z tych przesłanek, przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania jest usprawiedliwione (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 lipca 2023 r., I CSK 6201/22).
Powołanie się na przesłankę przedsądu, przewidzianą w art. 3989 § 1 pkt 2 k.p.c. wymaga wskazania przepisu prawa, którego wykładnia budzi wątpliwości, określenia zakresu koniecznej wykładni, wykazania, że wątpliwości interpretacyjne mają poważny charakter i wymagają zajęcia stanowiska przez Sąd Najwyższy. Jeżeli podstawą wniosku w tym zakresie jest twierdzenie o występujących w orzecznictwie sądowym rozbieżnościach, wynikających z dokonywania przez sądy różnej wykładni przepisu, konieczne jest wskazanie rozbieżnych orzeczeń, dokonanie ich analizy i wykazanie, że rozbieżność wynika z różnej wykładni przepisu.
Powołane przez skarżącego przepisy były przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zob. np. uchwała SN z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56; wyroki SN: z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18; z 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21; z 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22; podobnie w orzecznictwie TSUE zob. wyroki: z 30 kwietnia 2014 r.,
C-26/13, Kásler i Káslerné Rábai, pkt 49-50; z 26 lutego 2015 r., C-143/13, Matei, pkt 54; z 23 kwietnia 2015 r., C-96/14, Van Hove, pkt 33; z 20 września 2017 r.,
C-186/16, Andriciuc i in., pkt 35; z 14 marca 2019 r., C-118/17, Dunai, pkt 48; z 3 października 2019 r., C-260/18, Dziubak, pkt 44).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono także, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 3851 § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, postanowienia Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2023 r., I CSK 5543/22, z dnia 21 grudnia 2023 r., I CSK 2685/23, z dnia 8 grudnia 2023 r., I CSK 3211/23). Wynika to zresztą z art. 3852 k.c., który wprost stanowi, iż oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść. W wyroku z 20 września 2017 r., C - 186/16 TSUE wyjaśnił natomiast, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że oceny nieuczciwego charakteru warunku umownego należy dokonywać w odniesieniu do chwili zawarcia danej umowy, z uwzględnieniem ogółu okoliczności, które mogły być znane przedsiębiorcy w tej chwili i mogły mieć wpływ na późniejsze jej wykonanie.
Trafność i aktualność przyjętej przez sądy powszechne oceny sprawy potwierdza pogląd, wyrażony w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r., III CZP 25/22. W orzeczeniu tym wyjaśniono m.in., że w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego, odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów. Ponadto Sąd Najwyższy przesądził także, że w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie. Jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia.
Sąd Najwyższy rozpoznając niniejszą sprawę jest związany cytowaną uchwałą (art. 88 ustawy o SN).
Przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania ze względu na przesłankę z art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c. wymaga, by przedstawione w niej zagadnienie prawne było istotne, co wyraża się w jego znaczeniu dla rozwoju prawa lub precedensowym charakterze. Chodzi więc o zagadnienie prawne, które będzie miało znaczenie nie tylko dla rozstrzygnięcia konkretnej skargi kasacyjnej, lecz także dla praktyki sądowej w ogólności. Dla wykazania takiej jego kwalifikacji skarżący powinien określić treść i zakres zagadnienia prawnego oraz przytoczyć wyczerpujące argumenty prawne, prowadzące do rozbieżnych ocen i wątpliwości związanych z rozumieniem, czy stosowaniem przepisów prawa, których zagadnienie dotyczy i wskazać, czy były one już przedmiotem wypowiedzi judykatury. Istotnym zagadnieniem prawnym - w rozumieniu tego unormowania - jest zagadnienie objęte podstawami kasacyjnymi, doniosłe z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy i nierozwiązane dotąd w orzecznictwie, którego wyjaśnienie może się przyczynić do rozwoju prawa. Powołanie się przez skarżącego na takie zagadnienie wymaga jego sformułowania oraz uzasadnienia występowania w sprawie (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 28 listopada 2003 r., II CK 324/03; z 7 czerwca 2005 r., V CSK 3/05; z 13 lipca 2007 r., III CSK 180/07; z 22 listopada 2007 r., I CSK 326/07; z 26 września 2005 r., II PK 98/05; z 10 maja 2019 r., I CSK 627/18).
W dacie orzekania o przyjęciu niniejszej skargi do rozpoznania, sformułowanemu przez skarżącego zagadnieniu prawnemu nie można już przypisać kwalifikacji nowości. Tożsame zagadnienia były już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 25 stycznia 2024 r., I CSK 5851/22 z 28 września 2023 r., I CSK 327/23, z 17 października 2023 r., I CSK 558/23, z 27 lipca 2023 r., I CSK 6248/22 i zawarte tam orzecznictwo). Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, że w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta nie może wiązać stron w pozostałym zakresie ani jako kredyt złotówkowy (z oprocentowaniem obliczanym na podstawie wskaźnika LIBOR/SARON), ani jako tzw. kredyt czysto walutowy. W szczególności bowiem wskazuje się, że utrzymanie takiej umowy jako kredytu czysto walutowego prowadziłoby do niedopuszczalnego zniekształcenia woli stron, która ukierunkowana była od początku na wypłatę kredytu w walucie krajowej (por. wyroki SN: z 10 maja 2022 r., II CSKP 694/22; z 13 maja 2022 r., II CSKP 293/22 i II CSKP 405/22; z 20 maja 2022 r., II CSKP 713/22 i II CSKP 943/22; z 26 maja 2022 r., II CSKP 650/22, i z 24 czerwca 2022 r., II CSKP 10/22). Ponadto podniesione kwestie były przedmiotem licznych wypowiedzi Sądu Najwyższego (w odniesieniu do art. 3851 KC w kontekście dyrektywy 93/13 zob. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18; z 30 września 2020 r., I CSK 556/18; z 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21; z 27 lipca 2021 r., V CSKP 49/21; z 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22).
W uchwale z 28 kwietnia 2022 r. (III CZP 40/22, OSNC 2022, Nr 11, poz. 109) Sąd Najwyższy jednoznacznie wyjaśnił, że postanowienie umowne, uzależniające wysokość świadczenia od swobodnego uznania jednej ze stron, jest sprzeczne z naturą (właściwością) stosunku prawnego. Jeżeli bank miałby w ten sposób określać wysokość własnego świadczenia (co występuje w przypadku kredytów denominowanych), takie zastrzeżenie godzi w istotę zobowiązania. Sprzeczność z naturą stosunku zobowiązaniowego w tym przypadku polega na wprowadzeniu do jego treści elementu nadrzędności jednej ze stron i podporządkowania drugiej, co jest obce stosunkom zobowiązaniowym oraz stosunkom prywatnoprawnym w ogólności. Sąd Najwyższy podziela w pełni powołane stanowisko, zgodne z ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwem krajowym i międzynarodowym.
Obecnie zatem wskazane przez skarżącego kwestie nie stanowią istotnego zagadnienia prawnego w rozumieniu art. 3989 § 1 pkt 1 k.p.c.
Przyjęcia skargi do rozpoznania nie uzasadnia także sygnalizowana przez skarżącego potrzeba wykładni art. 189 k.p.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie dopuszcza się bowiem wystąpienie z żądaniem ustalenia nieistnienia stosunku kredytu ze względu na nieważność umowy kredytu (zob.m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 10 maja 2022 r., II CSKP 163/22, niepubl.; z 20 czerwca 2022 r., II CSKP 701/22, niepubl. i z 28 lipca 2023 r., I CSK 611/22; zob. także uchwały Sądu Najwyższego z 23 września 2020 r., III CZP 57/10, OSNC 2011, Nr 2, poz. 14 i z 15 września 2020 r., III CZP 87/19, OSNC 2021 r., Nr 2, poz. 11 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 6 listopada 2015 r., II CSK 56/15). Skuteczne powołanie się na interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. wymaga wykazania przez powoda, że wyrok wydany w tego rodzaju sprawie wywoła takie konsekwencje prawne w stosunkach między stronami, w wyniku których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie, nie będzie budziła wątpliwości, co spowoduje w konsekwencji, iż zostanie usunięta niepewność co do istnienia określonych praw i obowiązków stron oraz ryzyko ich naruszenia w przyszłości (zob. wyrok SN z 12 stycznia 2022 r., II CSKP 212/22). Skarżący nie wykazał potrzeby ponownego badania kryteriów zastosowania w sprawach kredytów frankowych art. 189 k.p.c.
Podsumowując, w dacie orzekania o przyjęciu niniejszej skargi kasacyjnej do rozpoznania nie występują już zagadnienia prawne ani nie istnieje potrzeba dokonania wykładni przepisów prawa, wskazanych w skardze. Sąd Najwyższy nie stwierdził też kwalifikowanego naruszenia prawa, uzasadniającego ze względów publicznoprawnych przyjęcie skargi do rozpoznania.
Z tych względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (art. 3989 § 2 k.p.c.). O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 § 1, 11 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 4 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.
(P.H.)
[ł.n]