POSTANOWIENIE
25 marca 2025 r.
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:
SSN Agnieszka Piotrowska
na posiedzeniu niejawnym 25 marca 2025 r. w Warszawie
w sprawie ze skargi A.R. o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie
z 3 września 2021 r., V Ga 168/21 (V WSC 2/23),
wydanego w sprawie z powództwa Gminy B. - Zarząd Mieniem Komunalnym w B. przeciwko A.R.
o zapłatę,
odmawia przyjęcia skargi do rozpoznania i zasądza od pozwanej na rzecz powódki koszty postępowania kasacyjnego w kwocie 1800 (jeden tysiąc osiemset) zł z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia orzeczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 3 września 2021 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Częstochowie z 10 marca 2021 r. w ten sposób, że utrzymał w mocy bliżej opisane nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym i zasądzające od pozwanej A.R. na rzecz powoda Gminy B. odpowiednio kwoty 5 766,58 zł i 11 496,08 zł z bliżej opisanymi odsetkami i kosztami postępowania. Sprawa dotyczyła dochodzonego przez wynajmującego od najemcy czynszu najmu bliżej opisanego lokalu użytkowego.
Pozwana wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem tego prawomocnego wyroku, zarzucając naruszenie art. 662 § 1 k.c., 684 k.c. w zw. z art. 664 § 2 k.c., art. 355 § 2 k.c., art. 703 § 3 w zw. z art. 70 § 1 k.c., art. 673 § 3 k.c. w zw. z art. 60 k.c. i art. 244 k.p.c. Skarżąca wniosła o stwierdzenie, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z tymi przepisami. Podniosła, że przez jego wydanie została jej wyrządzona szkoda w kwocie 29 892,06 zł, zaś wzruszenie prawomocnego wyroku w drodze innych środków nie było i nie jest możliwe, albowiem w sprawie o czynsz najmu lokalu nie przysługuje skarga kasacyjna, brak jest także podstaw do wznowienia postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, którego celem jest uzyskanie prejudykatu umożliwiającego dochodzenie roszczeń odszkodowawczych od Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego, uwzględniającym poglądy nauki prawa i orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, przyjmuje się jednolicie, że wyrokiem niezgodnym z prawem - w rozumieniu art. 4241 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 4171 § 2 k.c.- jest orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa (zob. orzeczenia Sądu Najwyższego z 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 17; z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35; z 3 czerwca 2009 r., IV CNP 18/09 oraz z 5 września 2008 r., I CNP 27/08). Niezgodność z prawem powodująca powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności. Tę wykładnię podzielił Trybunał Konstytucyjny, orzekając w wyroku z 27 września 2012 r. (Sk 4/11, OTK-A 2012/8/97, Dz.U.2012, poz.1104), że art. 4241 § 1 k.p.c. rozumiany w ten sposób, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje tylko wtedy, kiedy niezgodność ta jest oczywista, rażąca i przybiera postać kwalifikowaną, jest zgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W świetle przedstawionego stanowiska judykatury, bezprawność judykacyjną, o której mowa w przywołanym 4241 § 1 k.p.c., należy zatem definiować w sposób autonomiczny, węższy od tradycyjnie rozumianej bezprawności w dziedzinie odpowiedzialności cywilnej, z uwzględnieniem specyfiki sądowego stosowania prawa, istoty władzy sądowniczej i niezawisłości sędziowskiej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 17 maja 2006 r.,I CNP 14/06; z 28 marca 2007 r., II CNP 124/06; z 14 kwietnia 2008 r., II BP 62/07; z 25 marca 2009 r., V CNP 93/08; z 3 czerwca 2009 r., IV CNP 116/08 oraz z 20 stycznia 2011 r.,I BP 4/10).
Ze względu na nadzwyczajny charakter tego środka prawnego oraz jego funkcję, skarga musi spełniać wysokie wymagania formalne, które podzielić należy na wymogi stawiane pismu procesowemu (art. 4245 § 2 k.p.c.), których ewentualne wadliwości podlegają naprawieniu oraz wymogi konstrukcyjne skargi (art. 4245 § 1 k.p.c.), których braki nie podlegają sanacji, lecz powodują obligatoryjne odrzucenie skargi a limine na podstawie art. 4248 § 1 k.p.c. Skargi te, podobnie jak skargi kasacyjne, podlegają wstępnej kontroli przewidzianej w art. 4249 k.p.c., której celem jest wyeliminowanie skarg oczywiście bezzasadnych, co do których na pierwszy rzut oka, bez konieczności wnikliwej analizy prawnej, widoczna jest perspektywa ich oddalenia. Podobnie, jak w przypadku skarg kasacyjnych, podstawą skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, nie mogą być zarzuty dotyczące oceny dowodów lub ustaleń stanowiących podstawę faktyczna zaskarżonego orzeczenia (art. 4244 zd. 2 k.p.c.) Nieskuteczne są zatem także te podstawy procesowe lub materialnoprawne skargi, które, w istocie, maskują zarzuty skarżącego do oceny dowodów i ustaleń faktycznych Sądu drugiej instancji i do nich się odnoszą. Tego rodzaju sytuacja występuje w tej sprawie, albowiem Sąd Okręgowy orzekł reformatoryjnie, dokonując własnej oceny dowodów i własnych, odmiennych od Sądu Rejonowego, ustaleń faktycznych i na nich opierając subsumcję wskazanych w skardze norm prawa materialnego. Kwestie, czy najmowany przez pozwaną lokal miał wady fizyczne zawinione przez powoda, czy był lokalem zdatnym do umówionego użytku, jakie prawa i obowiązki obciążały każdą ze stron umowy najmu, czy pozwana, jako przedsiębiorca, dochowała staranności przy podjęciu decyzji o wyborze tego lokalu jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, przy podjęciu decyzji o jego wynajęciu i przy zawarciu umowy z powodem należą do sfery ustaleń faktycznych czynionych na podstawie oceny zebranego w sprawie materiału i uwzględnionych następnie przez Sąd meriti przy stosowaniu adekwatnych norm prawa materialnego.
Oczywista bezzasadność skargi w rozumieniu art. 4249 k.p.c., zachodzi wówczas, gdy przywołane podstawy skargi już prima facie pokazują, że nie ma możliwości ich uwzględnienia, ponieważ nie miały miejsca, albo nie mogły mieć wpływu na treść orzeczenia. Nie ma zatem potrzeby prowadzenia szerokiej analizy prawnej i dokonywania pogłębionego badania trafności zaskarżonego orzeczenia w odniesieniu do zastosowania prawa i jego wykładni. Ocena zasadności skargi polega niejako na antycypowaniu roli sądu, który orzekałby co do istoty sprawy z powództwa skarżącego o wynagrodzenie szkody wyrządzonej wydaniem prawomocnego orzeczenia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2015 r., V CNP 57/14).W sytuacji, gdy z bezpośredniego oglądu sprawy wynika już, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia byłaby oddalona, należy przyjąć, że jest ona oczywiście bezzasadna w rozumieniu art. 4249 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2014 r., I BP 10/13).
W tej sytuacji, orzeczono, jak w sentencji (art. 4249 k.p.c. i art. 108 w zw. z art. 39821 k.p.c.).
(A.D.)
[a.ł]