Postanowieniem z 29 września 2025 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej wnioskodawców od postanowienia Sądu Okręgowego w Lublinie, którym – na skutek apelacji uczestników – zmieniono orzeczenie Sądu pierwszej instancji i oddalono wniosek w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej (art. 145 § 1 k.c.).
Nieruchomość gruntowa należąca do wnioskodawców (tzw. nieruchomość izolowana) składała się z dwóch działek geodezyjnych położonych w ten sposób, że jedna z części gruntu była umiejscowiona wyraźnie wyżej od drugiej, co powodowało trudności komunikacyjne. Nieruchomość ta jako całość posiadała dostęp do drogi publicznej; sporne między uczestnikami było jednak to, czy dostęp ten jest odpowiedni oraz czy wnioskodawcy wykazali potrzebę ustanowienia służebności.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy przypomniał, że w polskim prawie cywilnym utrwalona jest koncepcja, zgodnie z którą czynnikiem wyodrębniającym nieruchomość w sensie prawnym jest objęcie części powierzchni ziemskiej księgą wieczystą (art. 24 ust. 1 u.k.w.h.). Wobec tego nietrafne było traktowanie działek geodezyjnych składających się na grunt wnioskodawców tak, jakby stanowiły one dwie nieruchomości, czyli odrębne przedmioty własności (art. 46 § 1 k.c.). Zagadnienie tego, czy nieruchomość ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej, powinno być natomiast analizowane w odniesieniu do całej nieruchomości; służebność gruntowa ustanawiana jest bowiem na rzeczy, czyli nieruchomości, a nie jej części składowej – i na rzecz właściciela innej nieruchomości (również jako całości). Na marginesie tych rozważań wyjaśniono, że fakt przylegania do siebie dwóch nieruchomości należących do tego samego właściciela nie eliminuje potrzeby badania, czy istnieje odpowiedni dostęp każdej z nich do drogi publicznej.
Sąd Najwyższy ocenił, że skarga kasacyjna wnioskodawców nie była oczywiście uzasadniona, wobec czego nie podlegała przyjęciu do rozpoznania na podstawie art. 3989 § 1 pkt 4 k.p.c. Skarżący nie przedstawili bowiem argumentacji podważającej stanowisko Sądu drugiej instancji o niewykazaniu, że służebność była „potrzebna" w rozumieniu art. 145 § 1 in fine k.c., tzn. że wynikające z ukształtowania terenu trudności z dostępem nieruchomości do drogi publicznej nie nadawały się do usunięcia – w racjonalny ekonomicznie sposób – przez odpowiednie przystosowanie istniejącego obecnie dostępu do drogi publicznej. Tymczasem tylko w takim przypadku realizacja potrzeb związanych z korzystaniem z nieruchomości izolowanej (potencjalnie władnącej) mogłaby nastąpić na drodze ingerencji w prawa właściciela nieruchomości sąsiedniej.
Postanowienie SN z dnia 29 września 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I CSK 2324-24)