Wyrokiem z 5 września 2025 r. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną kredytobiorców wniesioną od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie o zasądzenie zwrotu spłaconych rat kredytu, w którym Sąd drugiej instancji zastosował tzw. teorię salda i oddalił roszczenie konsumentów o zwrot rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych na poczet umowy kredytu, która okazała się nieważna.
Sąd Najwyższy podkreślił, że na podstawie art. 87 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym jest związany uchwałą pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2024 r., III CZP 25/22, w której w punkcie trzecim Sąd Najwyższy zaakceptował konkurencyjną tzw. teorię dwóch kondykcji, stwierdzając że jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron.
Sąd Najwyższy wskazał, że na jego stanowisko nie mógł mieć wpływu wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19 czerwca 2025 r., C-396/24, w którym przyjęto zasadność stosowania teorii salda w sytuacji, gdy roszczenia o zwrot świadczenia spełnionego na podstawie nieważnej umowy kredytu dochodzi bank.
Wskazany wyrok nie doprowadził do formalnego ustania związania uchwaloną zasadą prawną. Ponadto, z motywów, którymi kierował się TSUE, odrzucając teorię dwóch kondykcji w przypadku dochodzenia zwrotu nienależnego świadczenia przez bank, można wywieść, że w razie stwierdzenia nieuczciwego charakteru umowy sąd powinien upewnić się, że wydawane przez niego orzeczenie zniechęci przedsiębiorcę do wprowadzania nieuczciwych warunków w umowach oferowanych konsumentom, a jeżeli umowa nie może obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, sąd powinien podjąć niezbędne środki dla ochrony konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami.
W ocenie Sądu Najwyższego zastosowanie aksjologii leżącej u podstaw wyroku TSUE do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy, w którym roszczenie o zwrot świadczenia dochodzone jest przez konsumenta, prowadzi do wniosku, że to przyjęcie teorii dwóch kondykcji jest rozwiązaniem właściwszym, gdyż wywiera pożądany skutek prewencyjny i lepiej zabezpiecza interesy konsumenta. Teoria ta niewątpliwie ułatwia konsumentowi realizację jego własnego roszczenia i pozostawia mu do wyboru więcej opcji ochrony swoich praw. Konsument może bowiem dochodzić zwrotu całego spełnionego świadczenia albo podjąć decyzję o potrąceniu roszczenia o zwrot z roszczeniem banku, jeżeli uzna tę opcję za korzystniejszą dla siebie.
W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że zastosowanie teorii dwóch kondykcji nie stoi w sprzeczności z art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 przy uwzględnieniu jego interpretacji przyjętej w wyroku TSUE z 19 czerwca 2025 r.
Wyrok SN z dnia 5 września 2025 r. z uzasadnieniem (sygn. akt II CSKP 550/24)